༄༅།།ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གིས་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པར་འཛིན་པའི་སྲིད་ཇུས།

     ལྔ། ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གིས་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པར་འཛིན་པའི་སྲིད་ཇུས།
     ལོ་ངོ་60ལྷག་གི་གོང་ལ། ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གིས་མེས་རྒྱལ་གཅིག་གྱུར་དང་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡོང་བའི་གནས་བབ་ཆེན་པོ་སྲུང་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུར་དམིགས་ནས་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་དང་མཉམ་ལས་ཀྱི་བརྩོན་ལེན་གང་ཐུབ་བྱས་པས། བོད་ལྗོངས་ཞི་བའི་བཅིངས་འགྲོལ་ཐོབ་པ་རེད། 1959ལོར་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་ངོ་ལོག་ནས་ཕྱི་རྒྱལ་ལ་ཡུལ་གྱར་དུ་སོང་རྗེས། ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གིས་སྔ་ཕྱི་བར་གསུམ་དུ་ལྷག་བསམ་ཟོལ་མེད་བཅངས་པ་དང་འགྲོ་ལམ་སྟོན་ཡོད། ཡིན་ན་ཡང་ལོ་60ལྷག་གི་རིང་ལ་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པས་ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་དང་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་ཀྱི་རེ་འདུན་དང་གཅིག་མིན་གཉིས་མིན་གྱིས་རྒྱབ་འགལ་བྱེད་པའི་བགྲོད་ལམ་བདམས་པ་རེད།
     —— ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཁྲིམས་མཐུན་རང་བཞིན་འབྱུང་ཁུངས་ནི་ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་ཡིན་པ་དང་། ཏཱ་ལའི་བླ་མས་བོད་ཞི་བའི་བཅིངས་འགྲོལ་གཏོང་བའི་གོ་རིམ་ནང་དགེ་མཚན་ལྡན་པའི་བྱ་བ་འགའ་བསྒྲུབས་མྱོང་ཡོད། འོན་ཀྱང་མཐར་ཐུག་རང་ཉིད་ཀྱི་གདམ་ག་ཡང་དག་པ་ཉིད་དང་རྒྱབ་འགལ་བྱས་པ་རེད།
     ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ཞེས་པའི་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་དགེ་ལུགས་པའི་སྤྲུལ་སྐུ་ཆེ་མོའི་མིང་དང་། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གོ་གནས་དང་བག་ཆགས་ཚང་མ་ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གིས་བསྩལ་བ་དང་འབྲལ་ཐབས་གཏན་ནས་མེད། 1653ལོར་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་པ་གདན་ཞུས་ལྟར་པེ་ཅིང་དུ་ཆིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་གོང་མ་ཧྲུན་ཀྲི་མཇལ་བར་ཕེབས་དུས། ཆོ་ལོ་དང་འཇའ་ས་གསེར་ཐམ་བཅས་པ་བསྩལ་ཐོབ་བྱུང་བ་དེ་ནས་བཟུང་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་བྱ་བའི་ཆོ་ལོ་དང་ཏཱ་ལའི་བླ་མས་བོད་ལ་བཟུང་བའི་ཆོས་སྲིད་ཀྱི་གོ་གནས་གཏན་འཁེལ་བྱུང་བ་རེད། 1793ལོར་ཆིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱིས《བོད་ནང་ལས་མཇུག་ལེགས་སྐྱོང་གི་སྒྲིག་ཡིག་དོན་ཚན་ཉེར་དགུ》ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ནས་ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་བྱེད་དུས་ཀྱི་གསེར་བུམ་དཀྲུག་འདོན་ལམ་ལུགས་གཏན་འཁེལ་བ་རེད། 1940ལོའི་ཟླ་2པའི་ཚེས་5ཉིན། རྒྱལ་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས“གཞུང་ཡིག་ཨང་898པ”ཡི་བཀའ་རྒྱ་བཏང་སྟེ་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་སྐུ་འབུམ་རྫོང་སྟག་འཚེར་ཞེས་པའི་སར་རང་ལོ་5རུ་སོན་པའི་བུ་ཆུང་ལྷ་མོ་དོན་གྲུབ་ཉིད་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པའི་ཡང་སྲིད་དུ་ཆོག་མཆན་གནང་བ་མ་ཟད། བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་ནས་གསེར་བུམ་དཀྲུག་འདོན་མི་དགོས་པའི་རེ་བ་ཞུས་པ་ལྟར། ཏཱ་ལའི་བླ་མ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པར་ངོས་འཛིན་ཆོག་འཐུས་དམིགས་བསལ་བཀའ་འཁྲོལ་བྱུང་བ་དང་། ཁྲི་འདོན་མཛད་སྒོར་མཁོ་བའི་གྲོན་དངུལ་སྒོར་ཁྲི་བཞི་བཅུ་བཏང་བ་རེད། ལོ་དེའི་ཟླ་2ཚེས་22ཉིན། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ངེས་སྲོལ་ལྟར། ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གི་འཐུས་ཚབ་ཝུའུ་ཀྲུང་ཞིན་དང་རྭ་སྒྲེང་རིན་པོ་ཆེ་རྣམ་གཉིས་ཀྱིས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་ཁྲི་འདོན་མཛད་སྒོའི་གཙོ་སྐྱོང་གནང་། ལྷ་མོ་དོན་གྲུབ་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པར་གྱུར་པའི་ཁྲིམས་མཐུན་རང་བཞིན་ནི་ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གིས་ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་ལམ་ལུགས་སྐོར་གྱི་གཏན་འབེབས་དང་རྒྱལ་དམངས་སྲིད་གཞུང་གི་མཆན་བཀོད་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་ལས་བྱུང་བ་ཡིན།
     1949ལོར་ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་དབུ་བརྙེས་པའི་རྗེས། བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་གཏོང་བའི་ཆེད་དུ། ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གིས་ཆབ་སྲིད་ཐོག་ནས་བློ་འགུགས་ཀྱི་ལས་དོན་མང་པོ་བསྒྲུབས་ཡོད། 1950ལོའི་ཟླ་11པར། བཙན་རྒྱལ་ལ་ཉེ་ཞིང་ཁ་ཕྲལ་ལས་ལ་ཞུགས་པའི་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གི་རྒྱལ་ཚབ་སྟག་བྲག་ངག་དབང་གསུང་རབ་ཁྲི་ལས་མ་བབས་ཐབས་མེད་བྱུང་བ་དང་། ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པས་སྔ་བསྣུར་དུ་སྲིད་དབང་དངོས་བཞེས་མཛད་པས། ཀྲུང་གོ་གསར་པའི་དབུ་ཁྲིད་པས་ཁོང་ལ་རྟེན་འབྲེལ་ཞུས་པ་རེད། ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གི་མི་རིགས་འདྲ་མཉམ་གྱི་སྲིད་ཇུས་དང་བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་གཏོང་རྒྱུའི་བྱེད་ཕྱོགས་ཀྱི་འབོད་སྐུལ་འོག ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་དང་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གིས་ང་ཕོད་ངག་དབང་འཇིགས་མེད་དབུ་བཞུགས་སྐུ་ཚབ་ཏུ་མངགས་པའི་སྐུ་ཚབ་ཚོགས་པ་པེ་ཅིང་དུ་གྲོས་མོལ་བྱེད་པར་ཕེབས་འབྱོར་བྱུང་། བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་ཐོབ་རྗེས། ཀྲུང་དབྱང་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གི་བོད་སྡོད་འཐུས་ཚབ་ཀྱིས་ཀྲུང་གོ་གསར་པའི་དབུ་ཁྲིད་མའོ་ཙེ་ཏུང་གི་ཕྱག་ཡིག་ཕྱག་བསྟར་མ་འཁྱེར་ཏེ་ཀྲུང་ཧིན་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་གྲོང་ཆུང་གྲོ་མོར་བསྐྱོད་དེ། དེ་གར་བབ་ལྟ་བྱེད་བཞིན་པའི་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་ལྷ་སར་ལོག་དགོས་པའི་ཁ་ཏ་སློབ་སྟོན་བྱས། ཀྲུང་གོ་གསར་པའི་དབུ་ཁྲིད་པས་ཡི་གེའི་ནང་དུ“གྲོས་མཐུན་འདི་ནི་བོད་མི་རིགས་དང་མི་དམངས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་དང་མཐུན་ཡོད་ལ། དུས་མཚུངས་ཀྲུང་གོ་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་དང་ཡང་མཐུན་ཡོད། དེར་བརྟེན་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་དང་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་ཀྱིས་རླབས་ཆེན་མེས་རྒྱལ་ཁྱིམ་ཚང་ཆེན་པོའི་ནང་། ཀྲུང་དབྱང་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གི་གཅིག་གྱུར་འགོ་ཁྲིད་འོག བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས་ཀྱི་འཆིང་རྒྱ་དང་མི་རིགས་གཞན་གྱི་གཉའ་གནོན་ལས་དུས་ནམ་ཡང་ཐར་ཐུབ་པ་དང་ཡར་ལངས་ཐུབ་པར་བྱས་ཏེ། བོད་མི་དམངས་རང་ཉིད་ཀྱི་ལས་དོན་ཆེད་དུ་འབད་བརྩོན་བྱེད་དགོས། སྐུ་ཉིད་ཀྱིས་དབུ་ཁྲིད་གནང་བའི་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་ཞི་བའི་བཅིངས་འགྲོལ་འབྱུང་ཐབས་སྐོར་གྱི་གྲོས་མཐུན་ནན་ཏན་གྱིས་ལག་ལེན་བསྟར་ཏེ། མི་དམངས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་ཞི་བའི་ངང་བོད་ལྗོངས་ས་ཁུལ་ལ་སྐྱོད་པར་རོགས་རམ་གང་ཐུབ་བྱ་རྒྱུར་ངས་རེ་བ་བྱེད་བཞིན་ཡོད”ཅེས་སྟོན་ཡོད། ཟླ་7ཚེས་21ཉིན། ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་ལྷ་སར་ལོག་འགོ་ཚུགས། ཟླ་10ཚེས་24ཉིན་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པས་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གི་ཚབ་ཞུས་ནས་《གྲོས་མཐུན་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན》ཡོངས་སུ་ཁས་ལེན་རྒྱུའི་གསལ་བསྒྲགས་སྤེལ་བ་རེད།
     —— བོད་ཞི་བའི་བཅིངས་འགྲོལ་ཐོབ་རྗེས། ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གིས་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པའི་སྔར་ཡོད་གོ་གནས་ལ་བརྩི་བཀུར་ཞུས་ནས། ཁོང་ཉིད་ལ་མཚན་སྙན་བླ་ན་མེད་པ་གནང་བ་དང་སྦྲགས་ཀྲུང་གོ་གསར་པའི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་དོན་དུ་ལེགས་སྐྱེས་འབུལ་ཐུབ་རེའི་བརྩོན་ལེན་ཧུར་ཐག་བྱས་མོད་ཀྱང་ངོ་ལོག་བྱེད་སྟངས་བཟུང་བ་རེད། 【1】  【2】  【3】  【4】