༄༅།།“ཞི་བདེ”དང“འཚེ་མེད་ཞི་བའི”ལྟར་སྣང་།

     བཞི། “ཞི་བ”དང“འཚེ་མེད་ཞི་བ”ལྟར་སྣང་།
     ལོ་མང་གི་རིང་ལ། ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པའི་རུ་ཚོགས་ཀྱིས“དབུ་མའི་ལམ”ཞེས་པ་བྲིན་ཐབས་བྱེད་སྐབས། ག་དུས་ཡིན་རུང“ཞི་བ”དང“འཚེ་མེད་ཞི་བ”སོགས་དར་སོ་ཆེ་བའི་བཤད་སྟངས་ལ་བརྟེན་ནས་རང་ཉིད་མཛེས་ཆས་སྤྲས་ཏེ་གཏུམ་སྤྱོད་དང་དྲག་ཆས་ཀྱི་ངོ་བོ་བཀབ་སྟེ“བྱམས་དང་སྙིང་རྗེ”ལྟར་སྣང་གི་གཡོ་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཡི་རངས་དང་རོགས་སྐྱོར་ཐོབ་ཐབས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ལྟར་ནའང“ཞི་བ”དང“འཚེ་མེད་ཞི་བ”སོགས་བྱམས་སེམས་ཀྱིས་ཁེངས་པའི་བཤད་སྟངས་ཀྱི་རྒྱབ་ཏུ། མི་རྣམས་ཀྱིས་ཤེས་སླ་བ་ཞིག་ནི་1959ལོར་དྲག་པོའི་ངོ་ལོག་ཟིང་འཁྲུག་བསླངས་པ་ནས་བཟུང་སྟེ། ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པའི་རུ་ཚོགས་ཀྱིས་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ“ཞི་བ”དང“འཚེ་མེད་ཞི་བ”ཟེར་བ་མཉམ་སྤྱོད་དང་། “འཚེ་མེད་ཞི་བ”ལ་ཁ་གཡར་ནས་གཏུམ་སྤྱོད་སྤེལ་ཀྱི་ཡོད། “ཞི་བ”དང“འཚེ་མེད་ཞི་བ”ཟེར་བ་ནི་ཀུན་ལ་མགོ་སྐོར་བཏང་ནས་རང་ལ་སྙན་གྲགས་ཐོབ་པར་བྱེད་པའི་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པའི་རུ་ཚོགས་ཀྱི་ངོ་ཚ་འགོག་པའི་འདོམས་རས་ཙམ་ཡིན་གྱི་དོན་དམ་དུ་ཁོང་ཚོས“བོད་རང་བཙན”ཡོང་རེའི་གཏུམ་སྤྱོད་སྤེལ་མཚམས་འཇོག་མྱོང་གཏན་ནས་མེད་པ་རེད།
     —— ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པའི་རུ་ཚོགས་ཀྱིས“བོད་རང་བཙན”གྱི་ཆབ་སྲིད་དམིགས་ཡུལ་འགྲུབ་རེའི་ཆེད་དུ། གཏུམ་སྤྱོད་མཚམས་འཇོག་བྱེད་མྱོང་གཏན་ནས་མེད།
     1959ལོར་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པའི་རུ་ཚོགས་ཀྱིས་དྲག་པོའི་ངོ་ལོག་ཟིང་འཁྲུག་གཞི་ཁྱོན་ཆེན་པོ་བསླངས་ཏེ། བོད་སྡོད་ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གི་ལས་བྱེད་མི་སྣར་དྲག་པོའི་འཇབ་རྒོལ་བྱས་པ་དང་། དམངས་གཙོའི་བཅོས་སྒྱུར་ལ་རོགས་སྐྱོར་བྱེད་མཁན་བོད་རིགས་སྤུན་ཟླ་འབོར་ཆེན་དམར་གསོད་བཏང་བ་རེད། ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པས་དེ་དོན་ཤེས་ཀྱི་ཡོད་པ་མ་ཟད་སྐུལ་འདེབས་ཀྱང་མངོན་གསལ་བྱས་པ་རེད། ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པས“རང་རྣམ”ནང་དུ་ཁོང་ཚོ“མི་རེ་ངོ་ངེས་དྲག་ཆས་ཆ་ཚང་སྤྲས་ཡོད་པ་དང་། ངའི་གསོལ་དཔོན་ཡང་ཕྲག་པར་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདའ་ཞིག་བཏེགས་ཤིང་། སྐེད་པར་མདེལ་ཆག་དཀྲིས་ཡོད། ཁོ་པ་ནི་ཨ་རིའི་ཀྲུང་དབྱང་གསང་འཕྲིན་ཅུས་ཀྱི་སྦྱོང་བརྡར་ཐོབ་མྱོང་བའི་གཞོན་ནུའི་གྲས་ཤིག་རེད”ཅེས་འཁོད་ཡོད། ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་རྒྱ་གར་དུ་བྲོས་རྗེས། དྲག་པོའི་དཔུང་སྡེ་བསྐྱར་འཛུགས་བྱས་ཏེ་སྐབས་དང་བསྟུན་ནས“བོད་དུ་ཚུར་རྒོལ་བྱས” 1960ལོར་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པའི་རུ་ཚོགས་ཀྱིས་ནེ་པ་ལའི་བྱང་ངོས་ཀྱི་མུའུ་སི་ཐང་དུ“ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གི་བསྟན་སྲུང་དམག”བསྐྱར་འཛུགས་བྱས། 1962ལོར་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པའི་རུ་ཚོགས་ཀྱིས་ཕྱིའི་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱི་རོགས་རམ་ལ་བརྟེན་ནས། ཡུལ་གྱར་བོད་མི་གཙོ་བོར་བྱས་པའི“རྒྱ་བོད་མཐའ་མཚམས་སུ་དམིགས་བསལ་དམག་དཔུང”སྒྲིག་འཛུགས་བྱས། 1961ལོ་ནས་1965ལོའི་བར་ལ། ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པའི་རུ་ཚོགས་ཀྱིས་གསང་བའི་ཐོག་ནས་མཐའ་མཚམས་ལས་བརྒལ་ཐེངས་204བྱས་ནས་ཀྲུང་གོའི་མཐའ་སྲུང་དམག་དཔུང་དང་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་གྱི་མི་སེར་ལ་གློ་བུར་དུ་རྒོལ་དཀྲུག་ཚོད་མེད་བྱས།
     ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པའི་རུ་ཚོགས་ལ་ཨ་རིའི་ཀྲུང་དབྱང་གསང་འཕྲིན་ཅུས་ཀྱི་དྲག་པོའི་རོགས་སྐྱོར་ཐོབ་པ་རེད། ཨ་རིའི་ཡོངས་བསྒྲགས་ཡིག་ཚགས་དཔྱད་ཡིག་ཅིག་གི་ནང་དུ། ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པའི་རུ་ཚོགས་ཀྱིས་1951ལོར་བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་གཏོང་ཉེའི་དུས་སུ་ཨ་རིའི་སྲིད་གཞུང་དང་འབྲེལ་བ་བཙུགས་ཤིང་། བོད་དུ་ངོ་ལོག་ཟིང་འཁྲུག་ལངས་རིང་ཨ་རིའི་ཀྲུང་དབྱང་གསང་འཕྲིན་ཅུས་ཀྱིས་གསང་མྱུལ་རྒྱུན་མ་ཆད་པར་མངགས་ཏེ་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་བྲོས་བྱོལ་བྱེད་རོགས་བྱས་པ་དང་། “བོད་རང་བཙན”གྱི་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་མཁན་དྲག་ཇུས་པ་ཆེད་མངགས་སྦྱོང་བརྡར་བྱེད་རོགས་ཀྱང་བྱས་པ་མ་ཟད། གནམ་གྲུ་ལས་གོ་མཚོན་དང་སྒྲིག་ཆས་དབྱུགས། 2012ལོའི་ཟླ་6ཚེས་8ཉིན《འཇར་མན་ལྷོ་མའི་ཚགས་པར》ཐོག་ཏུ《མཆོག་གྱུར་གྱི་ལྟར་སྣང》ཞེས་པའི་དཔྱད་གཏམ་དུ“ཨ་རིའི་ཀྲུང་དབྱང་གསང་འཕྲིན་ཅུས་ཀྱིས་བོད་ལ་ཆ་རྒྱུས་ལོན་ཚུལ་ནི་ཞི་བདེ་རིང་ལུགས་དངོས་གཙང་གི་ཚབ་མཚོན་མི་སྣ་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ཉིད་ཀྱིས་ད་བར་ཁས་ལེན་པ་ལས་ཀྱང་མང་བ་ཡིན་ངེས། དེང་སྐབས་གཏུམ་སྤྱོད་གྲིབ་གཟུགས་དེ་བསྟན་པའི་དབང་པོ་གང་དེའི་མགོ་ཐོག་ཏུ་ལྷུངས་པ་རེད”ཅེས་སྤེལ་ཡོད། དཔྱད་གཏམ་དེའི་ནང་དུ། ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་དང་ཨ་རིའི་ཀྲུང་དབྱང་གསང་འཕྲིན་ཅུས་ཀྱི་ཐད་ཀའི་འབྲེལ་བ་ནི་ཁོ་པའི“ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་སྙན་གྲགས་ཐོབ་ཐང་མཐོ་ཤོས་དང་རྦད་དེ་མི་འཚམས་པ་ཡིན་ལུགས”བསྟན་ཡོད།
     དུས་རབས་20པའི་ལོ་རབས་70པའི་དུས་མཇུག་ནས་བཟུང་སྟེ། རྒྱལ་སྤྱིའི་གནས་བབ་ལ་འགྱུར་བ་བྱུང་བ་དང་བསྟུན་ནས་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པའི་རུ་ཚོགས་ཀྱིས་ཡོངས་བསྒྲགས་སུ་གཏུམ་སྤྱོད་ཇེ་ཆེར་སྤེལ་རིགས་མིའི་བློ་ལ་མ་བབས་པས། དུས་བབ་ཀྱི་གནོན་ཤུགས་བྱུང་བའི་དབང་གིས་ཐབས་ཇུས་གཉིས་འདོན་འགོ་ཚུགས་པ་གཅིག་ནི་བསྟུད་མར་གཏུམ་སྤྱོད་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་བཟོས་ཏེ་ཀྲུང་དབྱང་ལ་རྡོག་ཁྲེས་བཟོས་པ་དང་། གཞན་ཞིག་ནི“འཚེ་མེད་ཞི་བ”འུད་སྒྲོག་བྱས་ཏེ་མི་རྣམས་མགོ་བསྐོར་ནས་གཏུམ་སྤྱོད་སྤེལ་རིགས་སྦར་འགེབས་བྱས་པ་རེད། ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པའི་རུ་ཚོགས་ཀྱིས་ངན་སྐུལ་བྱས་པར་བརྟེན། དུས་རབས་20པའི་ལོ་རབས་80པར་བོད་ལྗོངས་སུ་བསྟུད་མར་གཏུམ་སྤྱོད་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་བྱུང་བ་རེད། 1987ལོའི་ཟླ་9ཚེས་21ཉིན་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པས་ཨ་རིའི་གྲོས་ཁང་དུ་གཏམ་བཤད་སྤེལ་ནས“བོད་རང་བཙན”འུད་སྒྲོག་བྱས། ཟླ་9ཚེས་27ཉིན་གཏུམ་སྤྱོད་པས་ལྷ་ས་གཙུག་ལག་ཁང་གི་ཐང་སྡེར་དུ་ཁ་བྲལ་གྱི་འབོད་ཚིག་བསྒྲགས་པ་དང་། མི་དམངས་ཉེན་རྟོག་པའི་མཐའ་ནས་བསྐོར་བ་མ་ཟད་མི་མང་པོར་རྨས་སྐྱོན་ཡང་བཏང་། ཟླ་10ཚེས་1ཉིན་གཏུམ་སྤྱོད་པས་བར་སྐོར་མངགས་གཏོང་ཁང་གཏོར་བཅོམ་བྱས་ཤིང་། རླངས་འཁོར་7མེར་བསྲེགས་པ་དང་། མི་དམངས་ཉེན་རྟོག་པ་བཅུ་གྲངས་རྨས་སྐྱོན་བཏང་། གཏུམ་སྤྱོད་པ་ཚོས“ཏཱ་ལའི་བླ་མས་བོད་རང་བཙན་གནང་གི་ཡོད་པས། ང་ཚོ་ཚང་མས་རྗེས་སུ་འབྲང་རྒྱུ་ཡིན། སུ་ཞིག་གིས་ཁྲོམ་སྐོར་ལ་མ་ཡོང་ན་དེའི་ཁྱིམ་ཚང་གཏོར་རྒྱུ་ཡིན”ཞེས་བཤད། 1988ལོའི་ཟླ་3ཚེས་5ཉིན་ལྷ་སའི་སྨོན་ལམ་ཆེ་མོ་ཚུགས་རིང་ལ། གཏུམ་སྤྱོད་པ་ཁག་གཅིག་གིས་གཙུག་ལག་ཁང་དང་། བར་སྐོར་གྱི་ཁྲོམ་ལམ་སོགས་སུ་ཏང་སྲིད་ལས་ཁུངས་དང་སྤྱི་བདེ་མངགས་གཏོང་ཁང་དུ་གདོང་མཆོང་བྱས་ཏེ། རླངས་འཁོར་དང་ཚོང་ཁང་སོགས་པ་གཏོར་སྐྱོན་དང་མེར་སྲེག་བཏང་ཞིང་། མི་དམངས་ཉེན་རྟོག་པ་དང་། མང་ཚོགས་ཁྱོན་བསྡོམས་299ཙམ་ཤི་རྨས་བྱུང་། 1989ལོའི་ཟླ་3ཚེས་5ནས་ཚེས་7ཉིན་གྱི་བར་ལྷ་སར་ཡང་བསྐྱར་ཟིང་ཆ་ལངས་པ་དང་། གཏུམ་སྤྱོད་པས་མེ་མདའ་སྤྱད་དེ་མི་དམངས་ཉེན་རྟོག་པར་འཇབ་རྒོལ་བྱས་སྟབས། མི་དམངས་ཉེན་རྟོག་པ་1ཤི་བ་དང་། མི་དམངས་ཉེན་རྟོག་པ་40ལྷག་ཙམ་རྨས་སྐྱོན་བྱུང་། ཚོང་ཁང་107དང་། ཏང་སྲིད་ལས་ཁུངས་དང་། སློབ་ཆུང་། གྲོང་མི་ཨུ་ལྷན་བཅས་24ཙམ་ལ་གཏོར་བཤིག་བཏང་། 1992ལོའི་ཟླ་3ཚེས་11ཉིན“བོད་རང་བཙན”ཤོག་ཁ་མི་9ཡིས་སྲེག་མདེལ་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱ་གར་དུ་བཅའ་སྡོད་བྱེད་པའི་ཀྲུང་གོའི་གཞུང་ཚབ་ཁང་ལ་འཇབ་རྒོལ་བྱས། 【1】  【2】  【3】  【4】