༄༅།།ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའི་སྐུ་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས་འཚོལ་ཞིབ།

     ཕྲན་གྱིས“ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའི་སྐུ་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས་འཚོལ་ཞིབ”ཅེས་པའི་རྩོམ་ཡིག་འདི་ནི་ཕྱི་ལོ་༢༠༠༠ལོའི་ལོ་མཇུག་ཏུ་བྲིས་པ་རེད་ལ། སྐབས་དེར་བྲིས་པའི་རྩོམ་ཡིག་འདིར་དཔྱད་གཞི་ཡིག་ཆ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞིག་མ་འཛོམས་སྟབས། ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའི་སྐུ་ཚེའི་རི་མོ་གསལ་ལ་མ་གསལ་ཞིག་ཀྱང་འབྲི་ཐུབ་བྱུང་མི་འདུག ཕྱིས་སུ་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་བསྟན་བཅོས་ཁག་ལ་མཇལ་ཐེངས་རེར་བརྗོད་གཞི་འདིའི་སྐོར་ལ་དོ་སྣང་བྱས་ཤིང་། ཉེ་ཆར་བརྗོད་གཞི་གཞན་ཞིག་གི་སྐོར་ལ་ཉར་ཚགས་བྱས་པའི་ཡིག་ཆ་ཞིག་བསྔོགས་སྐབས་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའི་སྐོར་ལ་བསྡུ་རུབ་བྱས་པའི་ཟིན་ཐོའི་ཤོག་ལེབ་འགའ་མཐོང་བྱུང་བར་བརྟེན། སྔར་བྲིས་ཟིན་པའི་རྩོམ་ཡིག་ལ་སྣོན་འཕྲི་དང་ཁ་གསབ་བྱེད་པར་འདུན་པ་ཞིག་སྐྱེས་བྱུང་། སྤྱིར་བོད་སྤྱི་ལ་དབང་བསྒྱུར་པའི་རྒྱལ་པོ་མཐའ་མ་ཞེ་གཅིག་པ་ལྷ་སྲས་དར་མ་(803-842)ཞེས་གྲགས་པ་བཀྲོངས་མཁན་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའམ་ལྷ་ལུང་དཔལ་རྡོར་ཞུ་བ་ཁོང་གི་སྐུ་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་དང་ཆོས་འབྱུང་སོགས་སུ་ངེས་པར་དུ་འཁོད་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་མོད། ཁོང་གི་སྐུ་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས་དང་མཛད་པ་ཁག་འཚོལ་ཞིབ་བྱེད་སྐབས་རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་དང་ཆོས་འབྱུང་སོགས་ནའང་ཁོང་གི་སྐུ་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས་ཧ་ཅང་ཉུང་བ་དང་ཟུར་ཙམ་ཡོད་པ་དེ་དག་ཀྱང་ངག་རྒྱུན་ལྟ་བུའི་ངོ་བོར་འཕོས་ཟིན་འདུག དེས་ན་ཕྲན་གྱིས་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའི་སྐོར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་གང་རྙེད་པ་ཁག་ངོ་སྤྲོད་དང་བཅས་ཞིབ་བསྡུར་བྱ་རྒྱུའི་ཁུལ་ཡིན་ལ། མ་རྙེད་པ་ཁག་ཕྱིས་སུ་རིམ་གྱིས་ཁ་སྐོང་ཞུ་འཆར་ཡོད་ལགས་ཞེས་དེ་ལྟར་སྔོན་དུ་འགྲོ་བའི་ཚིག་འདི་ཙམ་ཞུ་བ་ཡིན།
     ༼བྲག་ཡེར་པ།༽ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའི་འཁྲུངས་ཡུལ་སྐོར་གྱི་ཡིག་ཆ་འཁོད་སྔ་ཤོས་ནི《ཡེར་པའི་དཀར་ཆག》ཞེས་པ་འདི་ཡིན། 《ཡེར་པའི་དཀར་ཆག》ལ《ཡེར་པའི་དཀར་ཆག་ལྷ་ལུང་དཔལ་རྡོར་མ》དང《ཡེར་པའི་དཀར་ཆག་བསྟན་པ་དར་རྒྱས་མ》ཞེས་དཀར་ཆག་གཉིས་ཡོད་1ལ། དཀར་ཆག་འདི་ནི་དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་པའི་ནང་དུ་བླ་མ་ཟངས་རི་བ་ཞུ་བ་ཞིག་གིས་འབྲི་རྩོམ་གནང་བའམ་ཡང་ན་གཏེར་ལས་བཏོན་པ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། བླ་མ་ཟངས་རི་བ་ནི་རྗེ་རས་ཆུང་བའི་ཐུགས་སྲས་ཁྲོད་ཀྱི་གཅིག་ཡིན། 《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོའི》ནང་དུ“དེ་ལ་སྤྱིར་སློབ་མ་མང་ཡང་ཐུགས་ཀྱི་སྲས་བཅུ་གསུམ་བྱོན་ནས། ་་་ བུར་སྒོམ་ནག་པོ། ལ་སྟོད་པ་ཟངས་རི་རས་པ། ་་་” 2ཞེས་གསལ་བའི་ལ་སྟོད་པ་ཟངས་རི་རས་པ་ནི་བླ་མ་ཟངས་རི་བ་ཡིན་པར་གྲགས། དེས་ན་གོང་གི《ཡེར་པའི་དཀར་ཆག》གི་ནང་དུ་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་ནི“འབྲོམ་སྟོད་དགུང་མོ་ཆེར་སྐུ་སྐྱེ་བ་བཞེས།”3ཞེས་འཁོད་ཡོད་ལ། ཕྱིས་སུ་དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བས(1504-1566)དཀར་ཆག་དེ་ལ་གཟིགས་ནས《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན》གྱི་ནང་དུ“གཞན་ཡང་ཡེར་པ་དང་ཆུ་བོ་རི་ལ་སོགས་ལ་སྒོམ་གྲྭ་ཆེན་པོ་བཙུགས་པ་ལས་གྲུབ་ཐོབ་མང་དུ་བྱུང་སྟེ་ཡེར་པའི་དཀར་ཆག་བླ་མ་ཟངས་རི་བས་ཡེར་པའི་བསོས་པའི་སྤེའུ་སེར་པོ་ཐོན་པ་ལས། ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་ནི་འབྲོམ་སྟོད་དགུང་མོ་ཆེར་སྐུ་འཁྲུངས། ་་་”4ཞེས་ལོ་རྒྱུས་དུམ་བུ་ཞིག་དྲངས་འདུག བློ་གྲོས་མཐའ་ཡས་ཀྱིས་(1813-1894)བརྩམས་པའི《རིན་ཆེན་གཏེར་མཛོད་ཆེན་མོའི》ནང་དུ“དབུ་རུ་འགྲམ་སྟོད་གུད་མོ་ཆེར་འཁྲུངས།”5ཞེས་དང་། རྡོ་སྦིས་ཤེས་རབ་རྒྱ་མཚོས་(1884-1968)བརྩམས་པའི《ཨ་ཆུང་གནམ་རྫོང་གི་ལོ་རྒྱུས》ཀྱི་ནང་དུ“ཁོང་ནི་དབུ་རུ་གུང་པོ་ཆེར་འཁྲུངས།”6ཞེས་གསལ་བ་དང་། ནོར་བྲང་ཨོ་རྒྱན་གྱིས་ཀྱང་“འབྲོམ་སྟོད་གུང་མོ་ཆེར་སྐུ་འཁྲུངས།”7ཞེས་གསུངས་པ་སོགས་མང་དུ་མཆིས་ཀྱང་མཁས་པ་ཕལ་མོ་ཆེ་གོང་གི་དཀར་ཆག་དེའི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ནས་བསྐྱར་ཟློས་གནང་རྐྱང་བྱས་ཡོད་པ་མ་གཏོགས་ས་ཆ་འདི་རེད་ཅེས་གསལ་ཁ་མཛད་མེད། དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་(1927-1997)ཀྱིས་“འབྲོམ་སྟོད་དགུང་མོ་ཆེ་ནི་འབྲོམ་ཐོད་ཤང་སྙན་རོང་ཞེས་པའི་ཉེ་འདབས་སུ་གུར་པ་ཞེས་པའི་ས་ཆ་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་མིན་ནམ་སྙམ།”8ཞེས་གསུངས་ཡོད་ལ།  ས་ཆ་དེ་ནི་དེང་སང་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་སྟག་རྩེ་རྗོང་འབྲོམ་ཤང་ངམ་ཡང་ན་ཆུ་ཤུར་རྫོང་གི་ཉེ་འཁོར་དུ་ཡོད།
　　དེ་མིན་གཞན་ཁོང་གི་འཁྲུངས་ཡུལ་གྱི་སྐོར་ལ་ངག་རྒྱུན་གཉིས་ཡོད་པའི་གཅིག་ནི་ལྷོ་ཁ་བ་ཚོས་ལྷོ་བྲག་ཏུ་ལྷ་ལུང་དགོན་པ་ཟེར་བ་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའི་འཁྲུངས་ཡུལ་དུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ་དང་། ཅིག་ཤོས་ནི་གཉིས་རྩེ་རྣམ་རྫོང་གླིང་དུ་ལྷ་ལུང་བླ་མ་ཚང་ཟེར་བའི་མི་ཚང་ཡོད་པ་དེ་ནི་ཁོང་གི་འཁྲུངས་ཡུལ་འཁྲུལ་མེད་དུ་འདོད་ཀྱིན་ཡོད། ངག་རྒྱུན་འདི་གཉིས་བོད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ཁག་ཏུ་བཀོད་པ་མ་མཐོང་མོད། ངག་རྒྱུན་ཐམས་ཅད་རྫུན་མ་མིན་པའི་སྐབས་ཀྱང་ཡོད་སྟབས་འདིར་ཆེད་དུ་བྲིས་པ་ཡིན། འོན་ཀྱང་བོད་བཙན་པོའི་སྐབས་སུ་མིང་ལ་ལྷ་ལུང་ཟེར་བའི་མི་ཡོད་པ་དཔེར་ན་ལྷ་ལུང་རྡོ་རྗེ་དཔལ་དང་། ལྷ་ལུང་བློན་པོ་རྗེ་སྐར་གོང་། ལྷ་ལུང་བཟའ་མེ་ཏོག་མ་ལྟ་བུའང་བོད་ཀྱི་ཡིག་རྙིང་དང་ཆོས་འབྱུང་ཁག་ཏུ་མང་པོ་འབྱུང་ལ། ལྷ་ལུང་ཞེས་པ་ནི་རུས་རྒྱུད་ཅིག་གམ་ཡང་ན་ཡུལ་མིང་གང་ཡིན་ད་དུང་བཤད་དཀའ་མོད། འདུས་སྲོང་མང་པོ་རྗེ་རླུང་ནམ་འཕྲུལ་གྱི་རྒྱལ་པོ་ནི་སྒྲགས་ཀྱི་ལྷ་ལུང་ཞེས་པའི་ཡུལ་དུ་འཁྲུངས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད། ཀ་ཐོག་རིག་འཛིན་ཚེ་དབང་ནོར་བུ་(1698-1755)ལྟར་ན་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའི“ལྷ་ལུང”ཞེས་པ་ནི་“ལྷས་ལུང”ཡིན་པ་འདི་ལྟར་ “ཡི་དམ་ལྷ་དང་བླ་མས་བདུད་འདུལ་དཔའ་བོར་ལུང་བསྟན་པར་ལྷས་ལུང་དུ་གྲགས།”9ཞེས་གསུངས་ལ།  《བདུད་འཇོམས་ཆོས་འབྱུང》གི་ནང་དུའང་གོང་གི་ཚིག་ཇི་མ་ཇི་བཞིན་དུ་བཤུས་འདུག སྤྱིར་<<ཡེར་བའི་དཀར་ཆག་ལྷ་ལུང་དཔལ་རྡོར་མ་>>ཞེས་པའི་“ལྷ་ལུང”མིང་ཅན་འདི་དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་པའམ་ཡང་ན་དེའི་གོང་རོལ་ནས་བཏགས་པ་ཞིག་ཡིན་སྟབས། “ལྷས་ལུང”ཞེས་པ་ནི་ཕྱིས་སུ་མཛེས་རྒྱན་སྤྲས་པས་སླད་ཅན་དུ་གྱུར་པ་རེད་སྙམ།
　　ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའི་སྐུ་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས་ཐོར་རེ་བ་ཞིག《ཡེར་པའི་དཀར་ཆག》ཏུ་གསལ་བ་དང་། 《སྦ་བཞེད》སླད་ཅན་དུ་གྲགས་པའི《ཆོས་འབྱུང་གི་ཡི་གེ་ཞིབ་མོ》  《སྦ་བཞེད་ཞབས་བཏགས་མའི》ནང་དུའང་ཟུར་ཙམ་འབྱུང་མོད། ཁོང་གི་འཁྲུངས་ལོའི་སྐོར་མི་གསལ། ད་ནི་ཕྱིས་བྱུང་གི་ཡིག་ཆ་བེད་སྤྱད་ན་ཀ་ཐོག་རིག་འཛིན་ཚེ་དབང་ནོར་བུས་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་ནི“ལྷ་སྲས་མུ་རུབ་སྐུ་གཤེགས་མ་ཐག་ཏུ་སྐྱེ་བའི་ཉིང་མཚམས་སྦྱར་བ་ཡིན།”10ཞེས་གསུངས་འདུག་ལ། ཚིག་དུམ་འདི་ནི《བླ་མ་དགོངས་འདུས་ཀྱི་ལུང་བསྟན་བཀའ་རྒྱ་མ》ལས་དྲངས་པ་གསལ་བཤད་གནང་ཡོད། དེ་བཞིན་དུ་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་ནི་“མེ་སྟག་གམ་མེ་ཡོས་གང་རིག་ཏུ་འཁྲུངས་དགོས་ལ། རྒྱལ་པོ་སྡིག་ཅན་སྒྲོལ་དུས་དགུང་ལོ་ང་བརྒྱད་དུ་ཕེབས་ཡོད།”11ཅེས་གསུངས་ཡོད། ཕྲན་གྱིས་གོང་གི་བཀའ་རྒྱ་མ་དེ་བཙལ་འཚོལ་བྱས་ནའང་མ་ཐོབ། དེ་ལྟར་ན་རྒྱལ་སྲས་མུ་རུབ་བཙན་པོ་ནི་རྒྱལ་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་(742-797)གྱི་སྲས་འབྲིང་བ་ཡིན་ལ། ཁོང་གིས་བློན་པོ་ཞང་གི་བུ་དབུ་རིང་བྱ་བ་བསད་པས། བློན་ཆེན་འགོས་ཀྱིས་ཞལ་ལྕེ་དགའ་གསུམ་དང་འདར་གསུམ་བྱ་བ་བཅད་དེ་ཁོང་ས་མཐར་སྤྱུགས་པ་དང་། གཅེན་པོ་མུ་ནེ་བཙན་པོ་(774-797)སྐུ་གཤེགས་རྗེས་རྒྱལ་སྲིད་ཀྱི་བྱ་བཞག་ཐམས་ཅད་གཅུང་པོ་ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་གྱིས་བསྐྱངས་དགོས་བྱུང་ཡོད། ཁོང་གི་འཁྲུངས་འདས་ཀྱི་ལོ་ཚིགས་གསལ་པོ་མེད་ནའང་། གཅུང་པོ་ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་ནི་སྤྱི་ལོ་༧༧༦ལོར་འཁྲུངས་པ་དང་། སྤྱི་ལོ་༨༡༥ལོར་སྐུ་གཤེགས་པ་རེད། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡོངས་གྲགས་སུ་མུ་རུབ་བཙན་པོ་ནི་ཁོང་གི་གཅུང་པོའི་སྔོན་དུ་འདས་ཡོད་ཚུལ་བརྗོད་ཀྱིན་ཡོད།
　　ནོར་བྲང་ཨོ་རྒྱན་གྱིས“མེ་སྟག་སྤྱི་ལོ་༧༨༦ལོའམ་ཡང་ན་མེ་ཡོས་སྤྱི་ལོ་༧༨༧ཙམ་ལ་སྐུ་འཁྲུངས་པ་རེད”12ཅེས་གསུངས་འདུག ཁོང་གི་ལོ་ཚིགས་ཀྱི་ཁུངས་གཏུགས་སའི་བསྟན་བཅོས་ནི་ཀ་ཐོག་རིག་འཛིན་ཚེ་དབང་ནོར་བུས་མཛད་པའི《བོད་རྗེ་ལྷ་བཙན་པོའི་གདུང་རབས་ཚིག་ཉུང་དོན་གསལ》ཞེས་པ་འདི་མིན་ནམ་སྙམ། གདོང་ཐོག་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ཀྱང་“མེ་སྟག་༨༤༦འཁྲུངས་པ་དང་། རྒྱལ་པོ་གླང་དར་མ་བཀྲོངས་དུས་དགུང་ལོ་དྲུག་ཅུ་རེ་གཅིག་ཡིན།”13ཞེས་གསལ་པོར་གསུངས་ཡོད། གདོང་ཐོག་ཚང་གི་ལོ་ཚིགས་འདི་ནི་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་འདས་ལོའི་ལོ་ཚིགས་ཀྱི་དབང་གིས་དྲུག་ཅུ་སྐོར་གཅིག་གི་ཁྱད་པར་བྱུང་བ་དང་། ཁོང་གིས་གསུངས་པའི་ལོ་ཚིགས་དེའི་ནང་གི་དྲུག་ཅུ་སྐོར་གཅིག་འཕྲི་ན་ཀ་ཐོག་ཚང་དང་ནོར་བྲང་ཨོ་རྒྱན་གྱིས་གསུངས་པའི་ལོ་ཚིགས་དང་མཐུན་པར་སྣང་། དེས་ན་ལོ་ཚིགས་འདིའི་དབང་དུ་བྱས་ན་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་ནི་སྤྱི་ལོ་༧༨༤ལོར་འཁྲུངས་པའམ་ཡང་ན་སྤྱི་ལོ་༧༨༦ལོར་གང་རུང་ཞིག་ཏུ་སྐུ་འཁྲུངས་པ་འདྲ་ནའང་ད་དུང་བརྟག་པར་འཚལ། ཁོང་གི་སྐུ་མཆེད་དུ་གྲགས་པའི་སྦ་དཔལ་དབྱངས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་བསྡུར་ནས་བཤད་ན། ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་ནི་དུས་རབས་བརྒྱད་པ་དང་དགུ་པ་ཡས་མས་སུ་འཁྲུངས་ཡོད་པ་གསལ་པོ་རེད།
　　ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའི་སྐྱ་མིང་ལ་སྟག་ཉ་བཟང་དང་། སྐུ་ན་གཞོན་དུས་དམག་མི་ཞིག་ཡིན་པའི་སྐོར《ཡེར་བའི་དཀར་ཆག》གི་ནང་དུ་ཅུང་ཟད་གསལ་བ་ལུང་དྲངས་ན་འདི་ལྟར། “ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའི་མིང་སྐྱའི་མིང་སྟག་ཉ་བཟང་ཞུ་བ་ལགས། འབྲོམ་སྟོད་དགུང་མོ་ཆེར་སྐུ་སྐྱེ་བ་བཞེས། རྒྱ་བོད་ཀྱི་ས་མཚམས་བསྲུངས་ཏེ་རྒྱ་བོད་བྱེ་མའི་ཐོག་ཏུ་རྒྱའི་དམག་རྣམས་བཏུལ་ལོ། རིན་པོ་ཆེའི་གཡུང་དྲུང་ལ་བོར་ཏེ་སྟོང་བདེ་ན་མི་བསྐྱོད་པ་ཡོད། ལྷས་ཀྱི་ལྗང་ར་ན་སྤྱན་རས་གཟིགས་ཡོད། དེ་ཡན་ཆད་ན་རྒྱ་ནག་པོ་ཡོད། དེ་མན་ཆད་ན་བོད་ཀྱི་གུང་མོ་ཆེའི་དཔོན་སྟག་ཉ་བཟང་བྱ་བ་ལགས།  མདུང་ཕྲག་པ་གཡས་པ་བཀལ་ནས་རྨོག་ཕྲག་པ་གཡོན་པ་ལ་བཀལ་ནས་ཡོང་ཙ་ན”14ཞེས་འཁོད་འདུག་ལ། ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་གཞན་དུའང་དཀར་ཆག་འདི་ལས་འཕྲོས་ཏེ་ཁོང་དམག་ལ་ཞུགས་ཏེ་དཔའ་རྟགས་བཞག་ཚུལ་དང་། སོ་བློན་གྱི་གོ་བབ་ཡོད་ཚུལ་སོགས་བརྗོད་འདུག
　　དེང་སང་བོད་བཙན་པོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་རྒྱ་བོད་ས་མཚམས་ཀྱི་དམག་དཔོན་དག་གི་མིང་འཚོལ་བར་དཀའ་ངལ་དེ་ཙམ་མེད་ཀྱང་། ཕྲན་གྱིས་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་གིས་གཙོས་པའི་རྒྱའི་ཡིག་ཚང་ལས་བྱུང་བའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སོགས་ལ་ཞིབ་མོར་མཇལ་ནའང་སྟག་ཉ་བཟང་གིས་རྒྱ་བོད་ས་མཚམས་ཀྱི་དམག་དཔུང་མཛད་པའི་སྐོར་མ་མཐོང་ལ། 《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》དང《རྦ་བཞེད》དུ་འབྱུང་བའི“ཞང་རྒྱ་ཉེ་ཉ་བཟང”ཟེར་བ་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་ཡང“སྟག་ཉ་བཟང”མིན། སྤྱིར་སྟག་ཉ་བཟང་ཞེས་པའི“སྟག”འདི་མཐོང་སྐབས་བོད་བཙན་པོའི་དུས་སྐབས་སུ་དཔའ་བོ་ལ་སྟག་གིས་བསྟོད་པ་དང་། སྡར་མ་ལ་ཝ་ཡིས་སྨད་པ་སོགས་ཐོབ་དང་གོ་ས་སྟེར་བའི་ལམ་སྲོལ་ཡོད་སྟབས། ཁོང་གི་མཚན་གྱི་དབུ་ལ་སྦྱར་བའི་སྟག་འདི་ཡང་དེ་ལྟར་གསོལ་བ་མིན་ནམ་དྲན་ནའང་། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་བཤད་ན་ཁོང་གི་འཁྲུངས་ཡུལ་སྟག་རྩེ་རྗོང་ནི་གནའ་རབས་ཀྱི་ཡུལ་མིང་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། དེ་ཐོགས་དོན་ཀྱང་རི་བོ་སྟག་ལྟ་བུའི་རྩེ་མོར་གནས་པས་རྫོང་ངམ་རྫོང་བཙན་པོ་སྟག་ལྟ་བུའི་དོན་སོགས་ལའང་འཇུག་པས། ཡུལ་མིང་རུས་མིང་དུ་ཐོགས་ཡོད་ཀྱང་སྲིད།
    ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་རབ་ཏུ་བྱུང་བ་དང་། སྐུ་མཆེད།  མཁན་པོར་བཞུགས་པའི་སྐོར།
    ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་རབ་ཏུ་བྱུང་བའི་སྐོར《ཡེར་པའི་དཀར་ཆག》གི་ནང་ དུ་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་རྣམ་པ་ཅན་ཞིག་ཡོད་པ་འདི་ལྟར། སྟག་ཉ་བཟང་གིས“གོ་ཆ་རྣམས་ཕུད་དུས་སུ། རིན་པོ་ཆེ་རྟོགས་བཟུངས་ཀྱི་ནང་ན། བྲ་ཉེ་ལ་ནི་གང་སྐྱེས་པ། རྐང་མཐིལ་ལ་ནི་དམར་པོ་ཅན། ཤི་ནས་དམྱལ་བ་སྐྱེ་བར་འགྱུར། ཟེར་བ་ཐོས་པས། རྐང་མཐིལ་གྱི་སུལ་ལ་བལྟས་པས་རྨེ་བ་དམར་པོ་འདུག་པས། ཀློག་མཁན་ལ་སྐྱ་ལས་ཀློག་དང་བྱས་པས། དེ་བཞིན་དུ་འདུག་ཟེར། དེར་ཡབ་མཆེད་གཉིས། ཁོ་རང་སྤུན་གསུམ་བསམ་ཡས་ན་པཎྜི་ཏ་བཞུགས་པའི་སར་ཕྱིན། རབ་ཏུ་བྱུང་པའི་མཁན་པོ་སློབ་དཔོན་བྷི་མ་ལ་མི་ཏྲ་དང་། སློབ་དཔོན་པདྨ་སམ་བྷ་བ་བྱ་བ་ལ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྡོམ་པ་གསུམ་བླངས།”15ཞེས་གསལ་བ་འདིའི་ཐོག་ནས་བལྟས་ན་ཁོང་དམག་མི་ཡིན་སྐབས་སུ་ཞིག་གི་ལུང་བསྟན་ལྟ་བུའི་དབང་གིས་གློ་བུར་ཏུ་ངེས་འབྱུང་སྐྱེས་པ་དང་། དེ་ནས་བསམ་ཡས་སུ་ཕེབས་ཏེ་རབ་ཏུ་བྱུང་བ་ཤེས་ཐུབ་ནའང་།  སློབ་དཔོན་བྷི་མ་ལ་མི་ཏྲ་ཞུ་བ་ཁོང་བོད་དུ་དངོས་སུ་ཕེབས་ཡོད་མེད་སྐོར་ལ་རྩོད་པ་ཡོད་ནའང་། ཕྲན་གྱིས《སྦ་བཞེད་ཞབས་བཏགས་མ》དང་། 《མཁའ་འགྲོ་སྙིང་ཐིག》གི་ནང་དུ་སློབ་དཔོན་རིན་པོ་ཆེས་བྷི་མ་ལ་མི་ཏྲ་སྤྱན་དྲངས་ཚུལ་ཟུར་ཙམ་གསལ་བ་དང་། 《རྙིང་མའི་རྒྱུད་འབུམ》གྱི་ནང་དུའང་མཁན་པོ་བྷི་མ་ལ་མི་ཏྲ་དང་། ལོ་ཙཱ་བ་གཡུ་སྒྲ་སྙིང་པོ་རྣམ་གཉིས་ཀྱིས་རྫོགས་པ་ཆེན་པོ་ཆོས་ཉིད་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་བཀྲ་ཤིས་མི་འགྱུར་བར་གསལ་བར་གནས་པའི་རྒྱུད་སོགས་བསྒྱུར་བ་མཐོང་བྱུང་བ་གང་ལྟར་ཡང་། ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་སྐུ་མཆེད་གསུམ་དུས་མཉམ་དུ་བསམ་ཡས་སུ་ཕེབས་ནས་རབ་བྱུང་བསྒྲུབས་ཡོད་ཚེ། ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའི་མཚན་ཀྱང་སད་མི་བདུན་གྱི་གྲས་སུ་ཡོད་དགོས་ནའང་དེ་ལྟར་མི་གསལ་བས་ཁོང་ཕྱིས་སུ་རབ་ཏུ་བྱུང་བ་དང་དེའི་སྐོར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་འོག་ཏུ་འཆད་རྩིས་ཡོད།
　　ཀ་ཐོག་རིག་འཛིན་ཚེ་དབང་ནོར་བུས“ལྷས་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་འདི་ནི་གཉགས་ཛྙཱ་ན་ཀུ་མཱ་རའི་སློབ་མ་དཔལ་གྱི་མིང་ཅན་བརྒྱད་ཀྱི་ཡ་གྱལ་ཡིན་པ་ཡོངས་གྲགས་དང་། ལོ་བཅུ་བདུན་པར་སྤ་གྲོ་སྟག་ཚངས་སུ་གུ་རུ་པདྨའི་ཞལ་མཇལ་ཞིང་། མཁའ་འགྲོ་ཡེ་ཤེས་མཚོ་རྒྱལ་གྱིས་རྗེས་སུ་བཟུང་།”16ཞེས་གསུངས་ཡོད། བོད་ཀྱི་ཆོས་འབྱུང་རྙིང་གྲས་ཅན《ཉང་རལ་ཆོས་འབྱུང》དང་། 《ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང》ལྟ་བུའི་ནང་དུ་ཛྙཱ་ན་ཀུ་མཱ་རའི་སློབ་མ་དཔལ་གྱི་མིང་ཅན་བརྒྱད་ཀྱི་གྲས་སུ་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའི་མཚན་མེད་ལ། ཕྱིས་སུ་སྔ་འགྱུར་རྙིང་མའི་ཆོས་འབྱུང་གྲགས་ཅན《གུ་བཀྲ་ཆོས་འབྱུང》དང་། 《དཔལ་རྡོ་རྗེ་ཕུར་པའི་ཆོས་འབྱུང》སོགས་ཀྱི་ནང་དུ“ཐང་བཟང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ”ཞེས་པ“ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེར”བསྒྱུར་འདུག་པ་གང་ཡིན་ཆ་མ་འཚལ། ད་དུང་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་དགུང་ལོ་བཅུ་བདུན་ལ་ཕེབས་སྐབས་སློབ་དཔོན་པད་མ་འབྱུང་གནས་ཀྱི་ཞལ་མཇལ་བ་དང་མཁའ་འགྲོ་ཡེ་ཤེས་མཚོ་རྒྱལ་གྱི་རྗེས་སུ་བཟུང་ཡོད་ཚེ། སྐབས་དེར་བསམ་ཡས་གཙུག་ལག་ཁང་བཞེངས་མེད་ལ། མཁའ་འགྲོ་ཡེ་ཤེས་མཚོ་རྒྱལ་ནི་བསམ་ཡས་དགོན་པ་བཞེངས་གྲུབ་རྗེས་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱིས་སློབ་དཔོན་ལ་དབང་ཡོན་དུ་ཕུལ་བ་ཡོངས་གྲགས་ལྟ་བུ་ཡིན། སྤ་གྲོ་སྟག་ཚང་གི་ཡུལ་དེ་ཡང་འབྲུག་ཡུལ་དུ་ཡོད་པ་དང་། སློབ་དཔོན་པདྨ་འབྱུང་གནས་བཞུགས་ཡུལ་གྱི་གནས་ཆེན་བརྒྱད་ཡོད་པའི་གྲས་ཀྱི་གཅིག་ཡིན་སྟབས། མཁས་པ་ཆེན་པོ་ཀ་ཐོག་ཚང་གི་གསུང་འདི་དག་གཡོ་བ་མེད་པར་སེམས་ལ་ཟུག་འགྲོ་བ་ཞིག་མ་རེད།
　　དེ་ནས《ཡེར་པའི་དཀར་ཆག་དད་པའི་ས་བོན》དུ“བཙུན་པ་དཔལ་གྱི་དབྱངས་དང་། དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ། རབ་འབྱོར་དབང་པོ་དང་གསུམ་སྐུ་མཆེད་ཡིན།”17ཞེས་འབྱུང་ལ། བཙུན་པ་དཔལ་དབྱངས་ཟེར་བ་ཁོང་རབ་ཏུ་བྱུང་བའི་སྐོར《སྦ་བཞེད་ཞབས་བཏགས་མ》བྱ་བ་ལས་“བཙན་པོའི་ཞལ་ནས་ངའི་བློན་པོ་དགེ་སློང་མེད་པས། ངའི་ཞང་བློན་རྣམས་ལ་དེ་བཏུབ་བམ་མི་བཏུབ་ཅེས་བཀའ་སྩལ་བའི་ལན་དུ། བཏུབ་བམ་སད་པར་བྱ་གསུངས་ནས། བོད་ལ་དད་པ་ཆེ་བར་འབའ་ཁྲི་གཟིགས་དགེ་སློང་བྱས་མ་ཐག་ཏུ་མངོན་པར་ཤེས་པ་དང་ལྡན་པས་བཙན་པོ་དགྱེས་ཏེ་དེའི་ཞབས་སྤྱི་བོར་བླངས་ནས་ཁྱོད་བོད་ཀྱི་རཏྣ་ཡིན་ཞེས་བཀའ་བསྩལ་བས་མིང་ཀྱང་སྦ་རཏྣ་ཞེས་བཏགས་ཏེ། བོད་ཀྱི་རབ་ཏུ་བྱུང་བ་སྔ་བ་དེ་ཡིན་ནོ།”18ཞེས་འབྱུང་། ཡང་། “ཁྲི་གཟིགས་དགེ་སློང་བྱས་མ་ཐག་ཏུ་མཚན་སྦ་དཔལ་དབྱངས་སུ་བཏགས”19ཞེས་ཀྱང་འབྱུང་ངོ་། སྦ་དཔལ་དབྱངས་ནི་བོད་ཀྱི་རབ་བྱུང་བའི་ཐོག་མ་ཡིན་ལ། ཁོང་བསམ་ཡས་ཀྱི་མཁན་རབས་གཉིས་པར་བཞུགས་མྱོང་། སྟོན་རྩེན་སྟོན་མིན་གྱི་རྩོད་པ་བྱེད་སྐབས་ཀྱི་སློབ་དཔོན་དང་། སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས་གཏན་འབེབས་མཛད་སྐབས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་ལོ་ཙཱ་བའི་གྲས་སུ་ཡོད། འདིར་གསལ་པོར་ཞུ་འདོད་པ་ནི། སྦ་དཔལ་དབྱངས་སྐུ་མཆེད་གསུམ་ནི་རྒྱལ་པོའི་ཞང་བློན་ཡིན་པ་དང་། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ལྷ་སྲས་དར་མ་བཀྲོངས་མཁན་ནི་ཁོང་གི་ཉེ་འབྲེལ་ཞིག་ཡིན་པ་དེ་རེད། སྐབས་རེར《སྦ་བཞེད་ཞབས་བཏགས་མའི》ནང་དུ་“སྦ་རྨ་གཟིགས(ཁྲི་བཞེར)གྱི་བུ་རཏྣར།”20ཞེས་འབྱུང་བ་དང་དེ་ནི་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའི་སྐུ་མཆེད་གསུམ་གྱི་ཡབ་ཀྱི་མཚན་མིན་ནམ་སྙམ་ལ། སྐབས་འདིར་འབྱུང་བའི་“སྦ་”འདི་ལའང་འབྲི་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་འགའ་རེ་ཡོད་ནའང་། རྦ་དང་དབའ། དབས། ཡང་ན་འབའ་སོགས་གཅིག་ཡིན་ལ་དེ་ལས་མཆེད་པའི་རུས་རྒྱུད་འདིས་བཙན་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་དུས་ནས་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཕྲན་དུ་མ་གཅིག་གྱུར་དང་རྒྱལ་ཁབ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པར་རླབས་ཆེན་གྱི་མཛད་རྗེས་བཞག་ཡོད་ལ། བོད་སིལ་བུར་འཐོར་རྗེས་རྒྱ་དང་ཡུ་གུར་གཉིས་བསྡོངས་ནས་དབའ་ཁྲོམ་བཞེར་བཀྲོངས་ནས་བཟུང་རུས་རྒྱུད་ཆེན་པོ་འདིས་བོད་ལ་གནང་བའི་མཛད་རྗེས་ཀྱི་ལེའུ་དེ་མཇུག་བསྒྲིལ་ཡོད།
　　མཁན་ཆེན་ཞི་བ་འཚོ་ལས་སྦ་དཔལ་དབྱངས་ཀྱིས་གཙོས་པའི་སད་མི་བདུན་སོགས་རབ་ཏུ་བྱུང་བ་དེ་ལྟར་ལགས་ཀྱང་། ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་རབ་ཏུ་བྱུང་བའི་ལོ་རྒྱུས་མི་གསལ། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་དང་ཆོས་འབྱུང་སོགས་ཀྱི་ནང་དུ་སད་མི་བདུན་གྱི་མཚན་མཐུན་མིན་སྣ་ཚོགས་མཆིས་པ་དཔེར་ན། 《སྦ་བཞེད》དུ་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའི་སྐུ་མཆེད་ལྷ་ལུང་རབ་འབྱོར་དབྱངས་སད་མི་བདུན་གྱི་གྲས་སུ་བཅུག་པ་ལྟ་བུའང་ཡོད། འོན་ཀྱང་ཕྲན་ནི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བའི་ཁྱུ་མཆོག་དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བས་ཡིག་རིགས་སྣ་ཚོགས་ལ་ཞིབ་བསྡུར་མཛད་ཡོད་པ་དེའི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ཡོད་དོ། གང་ལྟར་འདི་དག་གིས་མཚོན་པའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་བསམ་ན་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་ཕྱིས་སུ་རབ་ཏུ་བྱུང་ནའང་མཁན་པོ་སུ་ཞིག་གི་མདུན་ནས་རབ་བྱུང་བསྒྲུབས་ཡོད་མེད་འཁྲུན་ཐག་གཅོད་ནུས་བྲལ། མཁན་ཆེན་ཞི་བ་འཚོའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྐབས་ཁོང་གི་སྐུ་ཚེའི་སྨད་དུ་བོད་ཀྱི་ཁྱིམ་པ་བ་ཚོར་རབ་བྱུང་གི་སྡོམ་པ་མནོས་པའི་ལོ་རྒྱུས་མཇལ་རྒྱུ་མེད་ལ། ཇོ་མོ་གཅེན་ཁྲི་རྒྱལ་མོ་བཙན་དང་སྲུ་བཙན་མོ་རྒྱལ་ལ་སོགས་པའི་མི་བརྒྱ་ལྷག(སྐབས་དེར་མི་སུམ་བརྒྱ་རབ་ཏུ་བྱུང་བར་གྲགས)མཁན་པོ་སྦ་རཏྣ་(སྐབས་འདིར་སྦ་ཡེ་ཤེས་དབང་པོར་གོ་དགོས་པ་འདྲ)ལས་རབ་ཏུ་བྱུང་ཡོད་པ་དང་། དུས་ཚོད་ཀྱི་ཆ་ནས་བཤད་ན་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེའང་སྐབས་དེ་འདྲ་ཞིག་ལ་རབ་ཏུ་བྱུང་བ་མིན་ནམ་དྲན། གོང་དུ་ཞུས་ཟིན་པ་ལྟར《ཡེར་པའི་དཀར་ཆག》ཏུ་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་སྐུ་མཆེད་གསུམ་སློབ་དཔོན་བྷི་མ་ལ་མི་ཏྲ་ལས་རབ་ཏུ་བྱུང་བ་གསལ་མོད། ཕྲན་གྱིས་ད་ཕན་མཐོང་བའི་ལོ་རྒྱུས《ཡེར་པའི་དཀར་ཆག》ལས་གཞན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་སོགས་ན་བྷི་མ་ལ་མི་ཏྲ་ཞུ་བ་བོད་ཀྱི་རབ་བྱུང་གི་མཁན་པོར་བཞུགས་པའི་ལོ་རྒྱུས་མེད་པས་ཞལ་ལུང་འདི་དངོས་ཡོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་མཐུན་དཀའ་བས་ཡིད་ཆེས་བྱ་ཐབས་བྲལ།  གཞན་ཡང་སློབ་དཔོན་པདྨ་འབྱུང་གནས་ཀྱང་དོན་དངོས་སུ་བོད་དུ་དུས་ཡུན་ཇི་ཙམ་བཞུགས་པའི་ལོ་དུས་ངེས་གཏན་ཁ་ཚོན་ཆོད་པ་ཞིག་མེད་ནའང་། ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེས་སློབ་དཔོན་པད་མ་འབྱུང་གནས་ལས་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྡོམ་པ་ཞུས་ཡོད་ཚེ་ཞུ་ཡུལ་ནི་བསམ་ཡས་སམ་ཡང་ན་བྲག་ཡེར་པ་གང་རུང་ཞིག་ཡིན་དགོས་པ་ཆགས་མོད། དུས་ཚོད་ནམ་ཞིག་ལ་སྡོམ་པ་བླངས་པའི་ལོ་རྒྱུས་བརྗོད་དཀའ་སེ་ཞིག་འདུག
　 སྤྱི་ལོ་༡༩༨༢ལོར་མཁའ་རྨེའུ་བསམ་གཏན་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་བརྩམས་པའི་དཔྱད་རྩོམ་ཞིག་ཏུ་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ“ཁོང་ནི་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གྲྭ་པ་ཞིག་ཡིན་པར་མ་ཟད་བསམ་ཡས་ཀྱི་མཁན་རབས་དགུ་པ་ཡིན་པ་གནའ་རབས་ཀྱི་ཡིག་ཆ་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་བྲིས་མའི་གྲས་ནས་བདག་གིས་རྙེད་བྱུང་།”21ཞེས་དང་།  ཉེ་ཆར་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་གནང་མཁན་སམ་བན་(Sam Van Schaik)གྱིས་བརྩམས་པའི《བོད། ལོ་རྒྱུས་ཤིག》ཅེས་པའི་ནང་དུའང་ཁོང་ནི་བསམ་ཡས་ཀྱི་མཁན་རབས་དགུ་པ་ཡིན22པའི་སྐོར་འབྲི་རྩོམ་གནང་ཡོད། སྐབས་དེའི་བསམ་ཡས་ཀྱི་མཁན་པོ་རྣམས་མཁན་པོར་བཞུགས་ཡུན་གྱི་ལོ་དུས་དང་། མཁན་རབས་རེ་རེའི་ལོ་རྒྱུས་འཚོལ་བར་དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ་མ་འཛོམས་པར་བརྟེན་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཐབས་བྲལ་མོད། ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་སྐབས་ཀྱི་མཁན་པོ་ནི་ཕལ་ཆེར་ཤཱནྟི་ཞུ་བ་ཡིན་ལ། ཁོང་ནི་བསམ་ཡས་ཀྱི་མཁན་རབས་གསུམ་པ་ཡིན་པ་འདྲ། དེར་བརྟེན་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་བསམ་ཡས་ཀྱི་མཁན་རབས་དགུ་པར་ཕེབས་སྐབས་ཁོང་དགུང་ལོ་མཐོ་པོར་སླེབས་ཡོད་པ་ནི་སྨོས་མ་དགོས།  ཡིན་ནའང་།        ཁོང་བྲག་ཡེར་པར་ཕེབས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་དཔྱད་ན་དེ་ལའང་འགལ་འཛོལ་ཞིག་ཡོད་པ་འོག་ཏུ་འཆད་པར་འགྱུར་ལ། སྤྱིར་བོད་ཀྱི་རྡོ་རིང་གི་ཡི་གེ་དང་བསྟན་བཅོས་རྙིང་པ་དག་གི་ཤུགས་བསྟན་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་སྐབས། བར་སྐབས་དེར“ཆོས་ཀྱི་བློན་པོ”ཞེས་པ་ཞིག་བྱུང་སྟབས། རིམ་བཞིན་བསམ་ཡས་ཀྱི་མཁན་པོ་ཚོས་རྒྱལ་པོའི་ཕོ་བྲང་དང་དེའི་ཕྱི་ནང་གི་ཆོས་ཀྱི་བྱ་བ་ལ་ཐེ་གཏོགས་བྱེད་པའི་དབང་ཆ་དེ་ཡང་མེད་པར་གྱུར་པ་ལྟ་བུར་མངོན། 【1】  【2】