༄༅།།དུས་རབས་གསར་པའི་བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་གི་འཕེལ་རྒྱས་དང་ཡར་ཐོན།（གོང་མར་མཐུད།）

 ཁོར་ཡུག་གི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་གི་ཁྲིམས་ལུགས་མ་ལག་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་ནས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་གི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ལ་བཅའ་ཁྲིམས་དང་ལམ་ལུགས་ཀྱི་འདེགས་སྐྱོར་གལ་ཆེན་བྱས་ཡོད།

—— སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཐབས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་པ།

བོད་ཀྱིས་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོབ་ཁུལ་སྣ་ཚོགས་47བཙུགས་པར་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་ངོས་གྲུ་ཁྲི་41.22ཟིན་ཡོད། སྐམ་སའི་རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆཌ་ཐོན་ཁུངས་བརྟག་དཔྱད་ཐེངས་གཉིས་པར་གཞིགས་ན། ད་ཆ་བོད་དུ་སྐམ་སའི་རི་སྐྱེས་སྒལ་ཚིགས་སྲོག་ཆགས་རིགས་1072ཡོད་པ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གཙོ་གནད་སྲུང་སྐྱོབ་རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་རིགས་246ཡོད། ཐོ་འགོད་བྱས་པའི་སྦུག་ཆུན་ཡོད་པའི་རྩི་ཤིང་རིགས་7504ཡི་ནང་བོད་ལ་དམིགས་བསལ་དུ་ཡོད་པའི་རྩི་ཤིང་རིགས་1075དང་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་གཙོ་གནད་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་རི་སྐྱེས་རྩི་ཤིང་རིགས་169ཡོད། གཙང་པོ་གལ་ཆེན་33གཙོ་བོར་བྱས་པའི་གཙང་ཆུའི་ཆུ་འགོར་བརྒྱུད་རིམ་ལྡན་པའི་ངང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་པ་དང་། སྐྱིད་ཆུ་དང་། མྱང་ཆུ། གྲི་གུ་མཚོ་སོགས་ཆུའི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་རྣམ་གྲངས་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། གཙང་པོ་དང་མཚོའི་དོ་དམ་སྲུང་སྐྱོབ་ཁྱབ་ཁོངས་དབྱེ་འབྱེད་བྱས་ནས་ཆུ་རྩ་གསོ་འཁྱོངས་ནུས་པ་འཛུགས་སྐྱོང་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། གཙང་གསུམ་ཆུ་འགོའི་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་གླིང（གདང་ལའི་བྱང་རྒྱུད་ས་ཁོངས）བཙུགས་ཡོད། བོད་ཀྱི་གཙང་པོ་དང་མཚོ་གཙོ་བོའི་ཆུའི་སྤུས་ཚད་སྤྱི་ཡོངས་ནས་ཡག་པོ་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་སྟེ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་དེ་མཚུངས་ཆུ་ཁོངས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་སྤུས་ཚད་ཀྱི་ཚད་གཞིར་སླེབས་ཡོད། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ས་ཆའི་བརྟག་དཔྱད་ཐེངས་གསུམ་པའི་གྲངས་གཞི་ལས་མངོན་པར། བོད་ཀྱི་ནགས་ས་དང་། སྤང་། འདམ་ར། ཆུ་ཁོངས་སོགས་སྐྱེ་ཁམས་ནུས་པ་ཅུང་ཆེ་བའི་ས་ཆའི་རིགས་སྤྱི་ལེ་ངོས་གྲུ་ཁྲི་108.11བར་མང་དུ་ཕྱིན་ཡོད།

—— ཁོར་ཡུག་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་རྒྱུན་རྣམ་ཅན་དུ་གྱུར་པ།

བོད་ཀྱིས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་དྲ་རྒྱ་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་བརྟན་པོ་བཏང་ནས་ས་ངོས་ཀྱི་ཆུ་དང་། འཐུང་ཆུའི་ཆུ་འགོ་ཁུལ། ཁོར་ཡུག་གི་མཁའ་རླུང་སྤུས་ཚད་སོགས་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་དྲ་རྒྱ་གཙོ་གནད་དུ་བཟུང་སྟེ། ཁྲོན་བོད་ལྕགས་ལམ་ལམ་རྒྱུད་དང་ཇོ་མོ་གླང་མའི་རོང་ཕུ་ཆུ་བོ་སོགས་དཔེ་མཚོན་ས་ཁོངས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་རྒྱུན་མཐུད་བྱས་ཡོད། 2016ལོ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་གི་མཁའ་རླུང་སྤུས་ཚད་ལེགས་པའི་ཉིན་གྲངས་ཀྱི་བསྡུར་ཚད་99%ཡན་ཟིན་པ་དང་། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གཙོ་བོའི་ཁོར་ཡུག་གི་མཁའ་རླུང་སྤུས་ཚད་སྤྱི་ཡོངས་ནས་ལེགས་པོ་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་ཅིང་། ས་ཁུལ（གྲོང་ཁྱེར）7གྱི་ཁོར་ཡུག་གི་མཁའ་རླུང་སྤུས་ཚད་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རིམ་པ་གཉིས་པ་དང་དེ་ཡན་གྱི་ཚད་གཞིར་སླེབས་ཡོད། 2024ལོར་ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་དེ་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་གཙོ་གནད་གྲོང་ཁྱེར་168ཀྱི་མཁའ་རླུང་སྤུས་ཚད་ཀྱི་མིང་གྲལ་ཁྲོད་ཨང་དང་པོར་སླེབས་ཡོད། ཇོ་མོ་གླང་མའི་ས་ཁོངས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་གི་མཁའ་རླུང་སྤུས་ཚད་མུ་མཐུད་སྤུས་ལེགས་ཀྱི་རྣམ་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་ནས་རིམ་པ་དང་པོའི་ཚད་གཞིར་སླེབས་ཡོད།

—— གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་མིའི་འཚོ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་རྒྱུན་མཐུད་ལེགས་སུ་ཕྱིན་པ།

བོད་ཀྱིས《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་མིའི་འཚོ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྒྲིག་དང་མཛེས་སྡུག་གནས་འཕྲོད་ཀྱི་དཔེ་སྟོན་གྲོང་ཚོ་འཛུགས་གཏོད་ལས་དོན་གྱི་མཛུབ་ཁྲིད་བསམ་འཆར》དང《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་མིའི་འཚོ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྒྲིག་དང་མཛེས་སྡུག་གནས་འཕྲོད་ཀྱི་དཔེ་སྟོན་གྲོང་ཚོ་གཏན་འཁེལ་བྱེད་ཐབས》བཟོས་ནས་བཏོན་པ་དང་། ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་མིའི་འཚོ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་ལས་དོན་གྱི་ཁ་ཕྱོགས་དང་གཙོ་གནད་ལས་འགན་དབྱེ་འབྱེད་བྱས་ཏེ་གད་སྙིགས་རིགས་དབྱེ་གཙང་སེལ་དང་། བཙོག་ཆུ་འབུད་པ། ཞིང་ལས་ཐོན་སྐྱེད་ལས་བྱུང་བའི་སྦགས་བཙོག་སོགས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱས་ཡོད། 2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར་ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་ཁྱིམ་ཚང་གི་གསང་སྤྱོད་ཁྲི་43བསྒྱུར་བཀོད་བྱས་པ་དང་ཁྱབ་གདལ་གཏོང་ཚད་80.3%ཟིན་ནས་ཞིང་འབྲོག་མང་ཚོགས་དེ་བས་མང་བར་གཙང་སྦྲ་དོད་པའི་གསང་སྤྱོད་སྤྱོད་རྒྱུ་བྱུང་ནས་སྤྱི་པའི་ཁོར་ཡུག་གི་སྤུས་ཚད་རྒྱུན་མཐུད་ལེགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད། མིའི་འཚོ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྒྲིག་དང་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་གྲོང་གསེབ་འཛུགས་སྐྲུན་སོགས་བརྒྱུད་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་ལེགས་སུ་ཕྱིན་པ་དང་དུས་མཚུངས་མི་དམངས་མང་ཚོཌ་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་རིམ་བཞིན་ཟབ་ཏུ་ཕྱིན་ཡོད། 2022ལོའི་ཟླ་3པར་ཁྱོན་བསྡོམས་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་9.43བཏང་བའི་ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ལྟེ་བའི་གྲོང་ཁུལ་གྱི་ཆུ་རྒྱུད་སྐྱེ་ཁམས་བཅོས་སྐྱོང་གི་དུས་ཐེངས་དང་པོའི་ལས་གྲྭ་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་ཞིང་། ཁྱོན་བསྡོམས་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་24བཏང་བའི་དུས་ཐེངས་གཉིས་པའི་ལས་གྲྭར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ཆུ་རྒྱུད་སྦྲེལ་མཐུད་དང་། སྦགས་བཙོག་འགོག་པ། མཛེས་ལྗོངས་ལེགས་སུ་གཏོང་བ་བཅས་བརྒྱུད་མིའི་འཚོ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་སྔར་བས་ལེགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད། ས་བབ་མཐོ་ཚད་སྨི་4300མན་གྱི་ས་ཁུལ་དུ“ལྗོན་ཤིང་མེད་པའི་གྲོང་ཚོ”1079དང“ལྗོན་ཤིང་མེད་པའི་དུད་ཚང”ཁྲི་10.47ལྷག་ཙམ་ཚང་མར་ལྗོན་ཤིང་ཡོད་པར་བྱས་ནས། “ལྗོན་ཤིང་མེད་པའི་གྲོང་ཚོ་དང་ལྗོན་ཤིང་མེད་པའི་དུད་ཚང”གཅིག་ཀྱང་མི་ལྷག་པར་བྱེད་པའི་དམིགས་ཚད་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་མངོན་འགྱུར་བྱུང་ཡོད། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་སྔོ་འགྱུར་མཛེས་བཟོའི་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་ནས་སྲིད་འཛིན་གྲོང་ཚོ་2261ལ་ཤིང་འཛུཌ་ནགས་བཟོའི་ལྕང་སོན་རྐང་ཁྲི་1031ལྷག་ཙམ་བཏབ་ཡོད། ལྷ་སའི་ལྷོ་རི་བྱང་རིའི་སྔོ་འགྱུར་ལས་གྲྭ་སོཌ་ཀྱི་རྣམ་གྲངས་སྤེལ་ནས་ཁྱོན་བསྡོམས་ནགས་བཟོ་མུའུ་ཁྲི་1057.61དང་ནགས་ཚལ་མུའུ་ཁྲི་382.64གསོ་སྐྱོང་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་ཡོད། གཞི་ཁྱོན་ཆེ་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་ཆ་སྔོ་འགྱུར་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་བ་བརྒྱུད། མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་ཀྱི་སྔོ་ལྗང་རྒྱ་ཁྱོན་ཇེ་ཆེར་ཕྱིན་པ་དང་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་མཐའ་འཁོར་གྱི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་རྒྱུན་མཐུད་ལེགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད།

—— སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་ཁ་གསབ་ལམ་ལུགས་དོན་འཁྱོལ་ནུས་ལྡན་བྱུང་བ།

སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་དམངས་འཚོ་ལེགས་གཏོང་ལ་སྤྱི་འདོམས་བྱས་ཡོད།2017ལོར《སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཁ་གསབ་ལམ་སྲོལ་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་གཏོང་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གཞུང་དོན་ཐིང་གི་ལག་བསྟར་བསམ་འཆར》ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ནས། 2018ལོ་ནས་2024ལོ་བར་སྐྱེ་ཁམས་ཁ་གསབ་བྱ་དགའི་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་953.96དོན་འཁྱོལ་བྱས་ཡོད། 2021ལོ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱིས་ཀྲུང་དབྱང་ནོར་སྲིད་ཀྱི་ནགས་ཚལ་སྐྱེ་ཁམས་ཕན་འབྲས་ཀྱི་ཁ་གསབ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་69.3བཏང་བ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ལ་དབང་བ་དང་མ་དབང་བའི་ནགས་ཚལ་མུའུ་དུང་ཕྱུར་1.78ལ་གཡོག་བྱེད་ནུས་ལྡན་བྱས་པས་ནགས་ཚལ་ཐོན་ཁུངས་མངོན་གསལ་དོད་པོས་འཕར་བ་དང་ཞིང་འབྲོག་པ་ཁྲི་210ལྷག་ཙམ་ལ་དེའི་ཁྲོད་ནས་ཐད་ཀར་རམ་ཤུགས་སུ་ཕན་པ་ཐོབ་ཡོད། སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་ཁ་གསབ་ལམ་ལུགས་ལག་བསྟར་བྱས་པ་བརྒྱུད་ཞིང་འབྲོག་པའི་ཡོང་འབབ་མང་དུ་ཕྱིན་པ་དང་། སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ཧུར་སེམས་ཆེ་རུ་ནུས་ལྡན་ཕྱིན་ཞིང་། སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་ལེགས་སུ་གཏོང་བར་སྐུལ་མ་ཐེབས་ཡོད། 《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་ལས་གནས་དོ་དམ་བྱ་ཐབས（ཚོད་ལྟའི་ལག་བསྟར）》བཟོས་ནས་སྐྱེ་ཁམས་ལས་གནས་བཙུགས་པ་བརྒྱུད། སྐྱེ་ཁམས་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་ལྗང་མདོག་ལས་ཞུགས་དང་། ལས་གཏོད། འབབ་འཕར་བཅས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། 2016ལོ་ནས་2024ལོ་བར་མང་ཚོགས་ལ་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ལས་གནས་ཁྲི་51.6མཁོ་འདོན་བྱས་པར་མི་རེར་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་ཡོང་འབབ་སྒོར་3500བྱུང་ཡོད།

བདུན། ཆེད་དམིགས་ཚོགས་སྤྱིའི་ཁེ་དབང་ལ་འདྲ་མཉམ་ངང་འགན་སྲུང་ཐུབ་པ།

དུས་རབས་གསར་པའི་ཀྲུང་གོའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འགན་སྲུང་ཐད་མི་ཚང་མར་འདྲ་མཉམ་ངང་ཕན་པ་ཐོབ་ཡོད། ཀྲུང་གོ་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་ཀྱི་བུད་མེད་དང་། བྱིས་པ། རྒན་རྒོན། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་སོགས་ཆེད་དམིགས་ཚོགས་སྤྱིའི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ལ་ཚད་མཐོའི་མཐོང་ཆེན་བྱེད་པ་དང་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ལམ་སྲོལ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་བས། ཆེད་དམིགས་ཚོགས་སྤྱི་ཁག་ལ་མི་ཚེའི་གཟི་བརྗིད་དང་ཕུགས་འདུན་མངོན་འགྱུར་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་ལོངས་སུ་སྤྱོད་རྒྱུ་བྱུང་ཡོད།

—— བུད་མེད་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ཆུ་ཚད་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་གོང་མཐོར་སོང་བ།

བུད་མེད་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བཅའ་ཁྲིམས་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་བྱས་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱིས《〈ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བུད་མེད་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བཅའ་ཁྲིམས〉ལག་བསྟར་བྱེད་ཕྱོགས་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས》བཟོ་བཅོས་བརྒྱབ་ནས་བུད་མེད་ཀྱི་ཁེ་དབང་ལ་འགན་སྲུང་བྱེད་ཤུགས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་བུད་མེད་འཕེལ་རྒྱས་འཆར་འགོད（2021ལོ་ནས་2025ལོ）བར》

ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ནས“ལོ་ལྔ་ཚན་བཅུ་བཞི་པའི”རིང་གི་བུད་མེད་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དམིགས་ཚད་ལས་འགན་དང་ལས་ཀའི་གཙོ་གནད་འཆར་འགོད་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཡོད།

བུད་མེད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ཁེ་དབང་ལ་འགན་སྲུང་ཐུབ་ཡོད། 《〈ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བུད་མེད་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བཅའ་ཁྲིམས〉ལག་བསྟར་བྱེད་ཕྱོགས་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས》ནང་། རྒྱལ་ཁབ་ལས་ཁུངས་དང་། སྤྱི་ཚོགས་ཚོགས་པ། ཁེ་ལས་དང་བྱ་གཞག་ཚན་པ། རྩ་འཛུགས་གཞན་དག་བཅས་ཀྱིས་ངེས་པར་དུ་རྒྱལ་ཁབ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་དོ་དམ་བྱེད་པའི་ནང་ཞུགས་པའི་བུད་མེད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ཁེ་དབང་ལ་འགན་སྲུང་བྱ་དགོས་ལུགས་གཏན་འབེབས་ཁ་གསལ་བྱས་ཡོད། ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་ཉི་ཤུ་པར་ཞུགས་མཁན་བོད་ཀྱི་འཐུས་མི་དང་། རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་སྐབས་བཅུ་བཞི་པར་ཞུགས་མཁན་བོད་ཀྱི་འཐུས་མི་དང་སྲིད་གྲོས་ཨུ་ཡོན་ཁྲོད་བུད་མེད་ཀྱིས་བཟུང་བའི་བསྡུར་ཚད་36.6%དང་། 28% 22.6%བཅས་སོ་སོར་ཟིན་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཏང་གི་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་ཐེངས་བཅུ་པའི་འཐུས་མི་དང་། རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་སྐབས་བཅུ་གཉིས་པའི་འཐུས་མི་དང་སྲིད་གྲོས་ཨུ་ཡོན་ཁྲོད་བུད་མེད་ཀྱིས་བཟུང་བའི་བསྡུར་ཚད་32.4%དང་། 30.6% 28.1%བཅས་སོ་སོར་ཟིན་པ་དང་། བོད་ཀྱི་སྲིད་འཛིན་གྲོང་ཚོ（སྡེ་ཁུལ）100%ལ“ཨུ་ལྷན་གཉིས”ཀྱི་ཁོངས་མིར་བུད་མེད་ཡོད།

བུད་མེད་ཀྱི་བདེ་ཐང་འགན་སྲུང་ཆ་རྐྱེན་སྔར་ལས་ལེགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད། མ་བུའི་བདེ་འཇགས་དང་བདེ་ཐང་བྱིས་པའི་བྱ་སྤྱོད་འཆར་གཞི་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། བུད་མེད་ཁྲི་50ལྷག་ཙམ་ལ་ནུ་མའི་འབྲས་སྐྲན་དང་མངལ་སྐེའི་འབྲས་སྐྲན་བརྟག་དཔྱད་བྱས་ཡོད། སྦྲུམ་མ་སྨན་ཁང་དུ་བསྡད་ནས་ཕྲུ་གུ་སྐྱེ་བའི་གཟིགས་སྐྱོང་སྲིད་ཇུས་དོན་འཁྱོལ་བྱས་ཏེ་ཞིང་འབྲོག་པའི་སྦྲུམ་མ་སྨན་ཁང་དུ་བསྡད་ནས་ཕྲུ་གུ་སྐྱེ་བའི་ཐད་སྨན་བཅོས་འགྲོ་གྲོན་ཆ་ཚང་རྩིས་ཞུ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་རྒྱུ་ཡོད་པ་ཕུད། ད་དུང་སྨན་ཁང་དུ་བསྡད་ནས་ཕྲུ་གུ་སྐྱེ་བའི་ཁ་གསབ་སྒོར་1000དང་སྔ་སྣུར་དུ་ཕྲུ་གུ་སྐྱེ་རྒྱུ་སྒུག་བསྡད་པའི་འཚོ་བའི་ཁ་གསབ་སྒོར་300ཐེངས་གཅིག་ལ་སྤྲད་ཡོད། ཉེ་བའི་ལོ་ལྔའི་རིང་བོད་ཀྱིས་རིམ་རྩིས་བརྒྱབ་ན་ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་སྦྲུམ་མ་ཁྲི་26.7ལྷག་ཙམ་ལ་སྨན་ཁང་དུ་བསྡད་ནས་ཕྲུ་གུ་སྐྱེ་བའི་ཁ་གསབ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་2ལྷག་ཙམ་སྤྲད་ཡོད། བོད་དུ་སྨན་ཁང་ལ་བསྡད་ནས་ཕྲུ་གུ་སྐྱེ་ཚད་2012ལོའི་75.8%ནས་2023ལོའི་99.15%བར་མཐོ་རུ་ཕྱིན་པ་དང་སྦྲུམ་མ་ཤི་ཚད་38.63/ཁྲི་10བར་ཆག་ཡོད། 2023ལོར་གཞི་རྩའི་རྒན་གསོ་འགན་བཅོལ་དང་གཞི་རྩའི་སྨན་བཅོས་འགན་བཅོལ་ནང་ཞུགས་མཁན་བུད་མེད་ཁྲི་117.73དང་ཁྲི་161.52སོ་སོར་ཟིན་ཡོད།

བུད་མེད་ཀྱིས་སློབ་གསོ་དང་ལེན་བྱེད་པའི་ཆུ་ཚད་མངོན་གསལ་དོད་པོས་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། འོས་འགན་སློབ་གསོའི་དུས་མཚམས་ཀྱི་ཕོ་མོའི་ཧེ་བག་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་མེད་པར་བཟོས་ནས་མཐོ་རིམ་དཀྱུས་མའི་སློབ་གསོ་དང་། ཞིབ་འཇུག་སློབ་མའི་སློབ་གསོ། དར་མའི་མཐོ་རིམ་སློབ་གསོ་བཅས་ཀྱི་ཁྲོད་སློབ་གྲྭར་འགྲོ་མུས་ཀྱི་བུད་མེད་སློབ་མའི་བསྡུར་ཚད་ཚང་མ་50%ཡན་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་ཡོད།

—— བྱིས་པའི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བྱེད་ཤུགས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པ།

བྱིས་པའི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ལམ་ལུགས་སྔར་བས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱིས《〈ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ན་སོ་དར་ལ་མ་བབས་པའི་མིའི་སྲུང་སྐྱོབ་བཅའ་ཁྲིམས〉ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས》བཟོ་བཅོས་བརྒྱབ་སྟེ་ཁྱིམ་ཚང་གི་སྲུང་སྐྱོབ་དང་། སློབ་གྲྭའི་སྲུང་སྐྱོབ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྲུང་སྐྱོབ། དྲ་རྒྱའི་སྲུང་སྐྱོབ། སྲིད་གཞུང་གི་སྲུང་སྐྱོབ། ཁྲིམས་འཛིན་གྱི་སྲུང་སྐྱོབ་བཅས་ཕྱོགས་དྲུག་ནས་ན་སོ་དར་ལ་མ་བབས་པའི་མིའི་ཁྲིམས་མཐུན་ཁེ་དབང་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུའི་གཏན་འབེབས་བྱས་ཡོད། 《〈ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ན་སོ་དར་ལ་མ་བབས་པའི་མིའི་ཉེས་གསོག་སྔོན་འགོག་བཅའ་ཁྲིམས〉ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས》བཟོས་ཏེ་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲིམས་བཀོད་ལྟ་སྐུལ་འགན་ནུས་བརྒྱུད། ན་སོ་དར་ལ་མ་བབས་པའི་མིའི་ཉེས་གསོག་སྔོན་འགོག་གི་མཐུན་སྦྱོར་མཉམ་འགུལ་ལམ་སྲོལ་དང་ལས་ཀའི་བྱེད་ཐབས་ཁག་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ནས། ན་སོ་དར་ལ་མ་བབས་པའི་མིའི་ཉེས་གསོག་འབྱུང་རྩ་ནས་སྔོན་འགོག་དང་དོ་དམ་ཚོད་འཛིན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་བྱིས་པའི་འཕེལ་རྒྱས་འཆར་འགོད（2021ལོ་ནས་2025ལོ་བར）》ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། བོད་དུ་ལོ་ཆུང་ཁྲིམས་ར་32དང་། ན་སོ་དར་ལ་མ་བབས་པའི་མིའི་ཉེས་དོན་དང་། དམངས་དོན། སྲིད་འཛིན་བཅས་ཀྱི་གྱོད་གཞི“གསུམ་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིལ་བའི”འདྲི་གཅོད་ཚོགས་པ་82 ན་སོ་དར་ལ་མ་བབས་པའི་མིའི་གཅིག་སྡུད་རྣམ་པའི་ཞིབ་དཔྱོད་འདྲི་རྩད་རོགས་སྐྱོབ་ལྟེ་གནས་11བཅས་བཙུགས་ཡོད།

བྱིས་པའི་བདེ་ཐང་འགན་སྲུང་ཆུ་ཚད་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། ཟླ་བ་6ནས་36བར་གྱི་བྱིས་པར་རིན་མེད་ངང་འཚོ་བཅུད་ཁུག་མ་སྤྲད་ནས་བྱིས་པ་ཁྲི་16ཙམ་ལ་ཕན་པ་ཐོབ་ཡོད། 2013ལོ་ནས་བཟུང་། བྱིས་པའི་འཚོ་བཅུད་ལེགས་གཏོང་རྣམ་གྲངས་ཚོད་ལྟའི་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་2016ལོར་རྫོང（ཆུས་དང་གྲོང་ཁྱེར）74ཚང་མར་ཁྱབ་པ་དང་། 2021ལོར་བྱིས་པའི་འཚོ་བཅུད་ལེགས་གཏོང་རྣམ་གྲངས་དེ་བདེ་ཐང་དབུལ་སྐྱོར་གྲུབ་འབྲས་སྲ་བརྟན་དང་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་བ་དང་གྲོང་གསེབ་དར་རྒྱས་གཏོང་བའི་ལས་དོན་ནང་བཅུག་ཡོད། 《〈ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མ་བུ་བདེ་སྲུང་བཅའ་ཁྲིམས〉ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས》བཟོ་བཅོས་བརྒྱབ་པ་དང་། 《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་མ་བུ་བདེ་འཇགས་བྱ་སྤྱོད་འཆར་གཞི་ལག་བསྟར་ཇུས་གཞི་དང་བདེ་ཐང་བྱིས་པའི་བྱ་སྤྱོད་འཆར་གཞི་ལག་བསྟར་ཇུས་གཞི》སོགས་སྲིད་ཇུས་ཡིག་ཆ་བཏོན་ཞིང་། ཕྲུ་གུ་དམར་འབྱར་ཤི་ཚད་2023ལོའི་5.37‰བར་ཆག་ཡོད།

བྱིས་པར་གཅེས་སྐྱོང་དང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་མ་ལག་སྔར་བས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གཞིས་ལུས་བྱིས་པ་དང་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་བྱིས་པར་གཅེས་སྐྱོང་དང་ཞབས་འདེགས་ཞུ་བའི་སྤུས་ཚད་མཐོར་གཏོང་གི་ལོ་གསུམ་བྱ་སྤྱོད་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ནས་སྤེལ་ཏེ། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གཞིས་ལུས་བྱིས་པ་དང་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་བྱིས་པའི་གཞི་རྩའི་ཁེ་དབང་ལ་ཕྱོཌ་ཡོངས་ནས་འགན་སྲུང་བྱས་པ་དང་། ལྟ་སྐྱོང་མ་ལག་སྔར་བས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་སོང་ཞིང་། གཅེས་སྐྱོང་དང་ཞབས་ཞུ་དེ་བས་གནད་སྨིན་དང་ཕན་ཆེ་བྱུང་ནས་བདེ་འཇགས་འགོག་སྲུང་གི་ཆུ་ཚད་མངོན་གསལ་དོད་པོས་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། “ཕན་བདེའི་རྒྱན་ཤོག་གིས་ཕུགས་འདུན་མངོན་འགྱུར་བྱེད་པའི་དྭ་ཕྲུག་གི་སློབ་སྐྱོར་འདུ་འགོད”རྣམ་གྲངས་ལག་བསྟར་བྱས་པར་རིམ་རྩིས་བརྒྱབ་ན་སློབ་སྐྱོར་དངུལ་སྒོར་ཁྲི་7662སྤྲད་དེ་དྭ་ཕྲུག་གི་སློབ་གསོ་ཐོབ་དབང་ལ་སྲུང་སྐྱོང་ནུས་ལྡན་བྱས་ཡོད། བོད་དུ་བྱིས་པའི་ཕན་བདེའི་སྒྲིག་གཞི་11ཡོད་པ་དང་། དྭ་ཕྲུག་དང་དངོས་སུ་གསོ་ཉར་བྱེད་མཁན་མེད་པའི་བྱིས་པའི་གཞི་རྩའི་འཚོ་བའི་འགན་ལེན་ཚད་གཞི་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་མཐོ་རུ་བཏང་སྟེ་མི་རེར་ཟླ་རེར་མཐོ་ཤོས་སྒོར་1982ཟིན་ཡོད།

—— རྒན་རྒོན་གྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ལ་ཕན་འབྲས་མངོན་གསལ་དོད་པོ་ཐོན་པ།

རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་ལམ་ལུགས་དང་མ་ལག་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། བོད་ཀྱིས《རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུ་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་བྱེད་ཐབས་འགའ་ཞིག》དང་། 《ཁྱིམ་སྡོད་དང་སྡེ་ཁུལ་གྱི་རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་ལག་བསྟར་ཇུས་གཞི》 《གཞི་རྩའི་རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་མ་ལག་འཛུགས་སྐྱོང་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ལག་བསྟར་ཇུས་གཞི》སོགས་སྲིད་ཇུས་དང་ཡིག་ཆ་བཟོས་ནས་རྒན་གསོའི་སྒྲིག་གཞིའི་ནད་སྐྱོང་གི་ཞབས་ཞུའི་ཚད་གཞི་དང་། མི་སྣའི་དོ་དམ་ཚད་གཞི། འཕྲལ་སྡོམ་དོ་དམ་ཚད་གཞི། བཟའ་བཅའི་བདེ་འཇགས་ཚད་གཞི་སོགས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་རྒན་གསོའི་སྒྲིག་གཞིའི་ས་གནས་ཀྱི་ཚད་གཞི་ཁག་18བཟོས་ཡོད།

རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་རྣམ་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད། བོད་ཀྱིས་སྲིད་གཞུང་གིས་ཞབས་ཞུ་ཉོ་སྒྲུབ་དང་གཞུང་འཛུགས་དམངས་གཉེར་སོགས་ཀྱི་བྱ་ཐབས་བརྒྱུད་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་ནང་འདྲེན་བྱས་ནས་རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུ་སྒྲུབ་པ་དང་རྒན་རྒོན་གྱི་ཉིན་མོའི་ལྟ་སྐྱོང་ལྟེ་གནས་65ཡིས་རྒན་རྒོན་ལ་འཚོ་བའི་ལྟ་རྟོག་དང་། སེམས་གསོ། རིག་གནས་རོལ་རྩེད་སོགས་ཀྱི་ཞབས་འདེགས་ཞུ་གི་ཡོད། དམིགས་བསལ་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་མི་སྣ་གཅིག་སྡུད་བསྙེན་བཀུར་ཞབས་ཞུ་ལྟེ་གནས་80ཡིས་གཅིག་སྡུད་བསྙེན་བཀུར་བྱེད་འདོད་ཡོད་པའི་རྒན་རྒོན་ལ་གཅིག་སྡུད་བསྙེན་བཀུར་གྱི་ཞབས་འདེགས་ཞུས་ཤིང་། 2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར་རྒན་རྒོན་5836ལ་གཅིག་སྡུད་བསྙེན་བཀུར་བྱས་པ་དང་། གཞན་ཡང་རྒན་རྒོན་7135ལ་ཁ་ཐོར་བསྙེན་བཀུར་བྱས་ཡོད།

རྒན་འཕྲོད་ཅན་འཛུགས་སྐྱོང་ལ་རྒྱུན་མཐུད་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། 《“ལོ་ལྔ་ཚན་བཅུ་བཞི་པའི”རིང་དམིགས་བསལ་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་རྒན་རྒོན་ཁྱིམ་ཚང་ལ་རྒན་འཕྲོད་ཅན་གྱི་བསྒྱུར་བཀོད་བྱེད་པའི་ལས་དོན་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་ལག་བསྟར་ཇུས་གཞི》བཀྲམ་ནས“ཁང་པའི་ནང་འགྲོ་སྐྱོད་བདེ་བ་དང་། ཆབ་གཅིན་གཏོང་བ་དང་གཟུགས་པོ་འཁྲུད་བདེ་བ། ཐབ་ཚང་བཀོལ་སྤྱོད་བདེ་བ། ཁྱིམ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་ལེགས་པ། ལྟ་སྐྱོང་རིག་ནུས་བདེ་འཇགས་ལྡན་པ། རམ་འདེགས་ཡོ་བྱད་ཆ་ཚང་བ”བཅས་དམིགས་ཚད་གཙོ་བོར་བྱས་ནས་འབྲེལ་ཡོད་ཚད་གཞི་དང་མཐུན་ཞིང་རྨང་གཞི་བསྒྱུར་བཀོད་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་འཛོམས་པའི་དམིགས་བསལ་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་རྒན་རྒོན་ཁྱིམ་ཚང་ལ་རྒན་འཕྲོད་ཅན་གྱི་བསྒྱུར་བཀོད་བྱས་ཡོད། 2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར་དམིགས་བསལ་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་རྒན་རྒོན་ཁྱིམ་ཚང་2315ལ་རྒན་འཕྲོད་ཅན་གྱི་བསྒྱུར་བཀོད་བྱས་ཡོད། རིག་ལྡན་རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་ལས་སྟེགས་བསྐྲུན་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་ཧུར་ཐག་བཏང་ནས་2023ལོར་བོད་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་རིམ་པའི་རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་སྤུས་ཚད་མཛུབ་ཁྲིད་ལྟེ་གནས་ཐོག་མ་དངོས་སུ་སྤྱོད་འགོ་ཚུགས་པ་དང་། ལྟེ་གནས་དེས་རྒན་རྒོན་གྱི་ཆ་འཕྲིན་གྲངས་གཞིའི་མཛོད་འཛུགས་རྒྱུ་རྨང་གཞིར་བྱས་ཏེ་གཟུགས་པོའི་གནས་ཚུལ་ལ་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་གྱི་ཛ་དྲག་རོགས་སྐྱོབ་དང་། འཚོ་བར་ལྟ་རྟོག ཁྱིམ་ལས་ཞབས་ཞུ་སོགས་གཞི་རྩའི་ཞབས་ཞུ་མཁོ་འདོན་བྱས་ནས། རྒན་གསོའི་ལས་དོན་དེ་བས་རིག་ལྡན་དང་སྟབས་བདེ་ཡོང་བར་བྱས་ཡོད།“ཚན་རྩལ་གྱིས་རྒན་རྒོན་ལ་རམ་འདེགས་བྱེད། མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་འཚོ་བར་འབྲེལ་གཏུག་བྱེད”སོགས་རྒན་རྒོན་གྱིས་རིག་ནུས་ལག་རྩལ་སྤྱོད་པའི་སློབ་གསོ་གསོ་སྦྱོང་གི་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་ནས་རྒན་རྒོན་ལ་རིག་ནུས་ལག་རྩལ་སྤྱོད་པར་རོགས་རམ་བྱས་ཏེ“གྲངས་གཞིའི་འགལ་རྐྱེན”བསལ་ནས་རྒྱུན་གཏན་གྱི་འཚོ་བར་སྟབས་བདེ་བསྐྲུན་ཡོད།

—— དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་ཁེ་དབང་ལ་འགན་སྲུང་བྱེད་ཤུགས་སྔར་བས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པ།

དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་བདེ་ཐང་སླར་གསོའི་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་མྱུར་པོ་བྱུང་ཡོད། བོད་ཀྱིས་ལོ་0ནས་ལོ་8བར་གྱི་བྱིས་པ་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་བདེ་ཐང་སླར་གསོའི་རོགས་སྐྱོབ་ལམ་ལུགས་བཙུགས་ཏེ། 2019ལོ་ནས་2024ལོ་བར་ལོ་0ནས་ལོ་14བར་གྱི་བྱིས་པ་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་9530ལྷག་ཙམ་ལ་གཤགས་བཅོས་དང་། བདེ་ཐང་སླར་གསོའི་སྦྱོང་བརྡར། རམ་འདེགས་ཡོ་བྱད་སྒྲིག་སྦྱོར་སོགས་ཀྱི་རོགས་སྐྱོབ་ཞབས་འདེགས་ཞུས་ཡོད། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་མི་ཐེངས་ཁྲི་7.3ལ་གནད་སྨིན་གྱི་བདེ་ཐང་སླར་གསོའི་ཞབས་འདེགས་དང་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་མི་ཐེངས་ཁྲི་6ལ་རམ་འདེཌ་ཡོ་བྱད་སྒྲིག་སྦྱོར་གྱི་ཞབས་འདེགས་ཞུས་པས། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་གཞི་རྩའི་བདེ་ཐང་སླར་གསོའི་ཁྱབ་ཚད་དང་རམ་འདེགས་ཡོ་བྱད་སྒྲིག་སྦྱོར་ཐུབ་ཚད་95%ཡན་ཟིན་ནས་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་སྔོན་ཐོན་ཆུ་ཚད་དུ་སླེབས་ཏེ། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་བདེ་ཐང་སླར་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་དྲ་རྒྱ་སྔར་བས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་ཡོད།

དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་ཡོད། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གཞི་རྩའི་རྒན་གསོ་འགན་བཅོལ་དང་གཞི་རྩའི་སྨན་བཅོས་འགན་བཅོལ་ནང་ཞུགས་ཚད་ཚང་མ་100%ཟིན་པ་དང་། དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་འཚོ་བའི་ཁ་གསབ་དང་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ཚབས་ཆེན་གྱི་ནད་སྐྱོང་ཁ་གསབ་སྤྲོད་དགོས་རིགས་ལ་ཚང་མ་སྤྲད་ཅིང་། ཁྱོན་བསྡོམས་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་11བཏང་སྟེ་མི་ཐེངས་ཁྲི་50ལྷག་ཙམ་ལ་ཁ་གསབ་སྤྲད་ཡོད། ཆ་རྐྱེན་འཛོམས་པའི་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ལ་སྲིད་ཇུས་རང་བཞིན་གྱི་འགན་སྲུང་ཐ་སྐྱོང་བྱས་ཏེ“འགན་སྲུང་བྱེད་དགོས་རིགས་ལ་འགན་སྲུང་དང་། རོགས་སྐྱོར་བྱེད་དགོས་རིགས་ལ་རོགས་སྐྱོར་བྱེད་པའི”རྩ་དོན་གཞིར་བཟུང་། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་མ་མཐའི་འཚོ་བ་འགན་སྲུང་དང་། གནས་སྐབས་རོགས་སྐྱོབ། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་སྨན་བཅོས་རོགས་སྐྱོབ་བཅས་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་བཅུག་ཡོད།

དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་སློབ་གསོ་མྱོང་བའི་ཁེ་དབང་ལ་འགན་སྲུང་གང་ལེཌ་བྱུང་ཡོད། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་སློབ་གསོ་ཀུན་ཕན་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་སྟེ་ཉེ་བའི་ལོ་5ཡི་རིང་བྱིས་པ་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་3205གྲལ་སྡོད་མཉམ་སྦྱོང་བྱ་རྒྱུ་བྱུང་བ་དང་སློབ་མ་2604ལ་སྒོ་རྩར་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་ཞབས་འདེགས་ཞུས་ཏེ། འོས་འགན་སློབ་གསོའི་སློབ་ཞུགས་བྱེད་ཚད་97%ཡན་བརྟན་པོ་བྱུང་ཡོད། 2024ལོའི་བར་བོད་དུ་དམིགས་བསལ་སློབ་གྲྭ་7བཙུགས་པ་དང་། སློབ་གྲྭར་འགྲོ་མུས་ཀྱི་སློབ་མ་1035ཡོད་པ་དང་། མི་རེར་ལོ་རེར“བཟའ་སྡོད་འགན་ལེན་དང་གཞི་རྩའི་སློབ་ཡོན་འགན་ལེན”གྱི་གྲོན་དངུལ་དང་གཞུང་གྲོན་སྒོར་6000ལོངས་སུ་སྤྱོད་རྒྱུ་བྱུང་ཡོད།

དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་ལས་ཞུགས་ལས་གཏོད་ལ་སྐུལ་མ་ཐེབས་ཡོད། བསྡུར་ཚད་ལྟར་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ལས་ཞུགས་དང་། རང་བརྟེན་ལས་གཏོད། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་ལས་ཞུགས་འགན་སྲུང་མ་དངུལ་བསྡུ་ལེན་དོ་དམ་བེད་སྤྱོད། ལས་རིགས་གསོ་སྦྱོང་། བསྡུར་ཚད་ལས་བརྒལ་ནས་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་ལས་ཞུགས་བྱ་དགའ་བཀོད་སྒྲིག་སོཌ་ལ་སྐུལ་འདེད་ཀྱི་ཆེད་དོན་སྲིད་ཇུས་བཟོས་ཏེ། ཕྱོགས་ཡོངས་དང་ཐབས་ལམ་མང་པོ་ནས་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་ལས་ཞུགས་ལས་གཏོད་ལ་གོ་སྐབས་བཏོད་ཡོད། ལོ་5ཡི་རིང་། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་མི་ཐེངས་7476ལ་ལས་ཞུཌ་ལས་གཏོད་ཀྱི་གསོ་སྦྱོང་བྱས་ཡོད། 2020ལོ་ནས་2024ལོའི་བར་མི་354དང་། མི་424 མི་521 མི་720 མི་862བཅས་གསར་དུ་ལས་ཞུགས་ཐུབ་ནས་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་10%ཡན་གྱི་འཕར་ཚད་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་ཡོད། ཉེ་བའི་ལོ་གསུམ་རིང་ཏང་སྲིད་ལས་ཁུངས་དང་། བྱ་གཞག་ཚན་པ། གཞུང་ཁོངས་ཁེ་ལས་བཅས་ཀྱིས་སྣེ་ཁྲིད་དེ་བསྡུར་ཚད་ལྟར་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་9564ལ་ལས་ཞུཌ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཡོད། 2024ལོ་བར་བོད་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཏུ་ལག་ཁྱེར་ཡོད་པའི་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ལས་ཞུཌ་ཐུབ་པའི་མི་གྲངས་21237ཟིན་ཡོད།

དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་འགྲོ་བདེའི་ཁོར་ཡུག་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་བརྟན་པོ་བཏང་ཡོད། བོད་ཀྱི་དམིགས་བསལ་ཁོར་ཡུག་ལ་གཞིགས་ཏེ་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་སྔོན་ལ་དུད་ཚང་རེར་སྒོར་ཁྲི་3.5ཡི་ཚད་གཞི་ལྟར་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་རྫོང་དང་ཆུས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ཚབས་ཆེན་ཁྱིམ་ཚང་གི་འགྲོ་བདེའི་བསྒྱུར་བཀོད་རྣམ་གྲངས་ལག་ལེན་བསྟར་བས། དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ཚབས་ཆེན་ཁྱིམ་ཚང་954ལ་ཕན་པ་ཐོབ་ཡོད། བོད་ཡོངས་སུ་འགྲོ་བདེའི་ཡུལ་སྐོར་འཐབ་ཇུས་ལག་ལེན་བསྟར་ནས་ལྟ་སྐོར་བྱེད་མཁན་ཡུལ་སྐོར་བར་སྤུས་ལེགས་ཞབས་འདེགས་ཞུས་ཡོད། 2016ལོའི་ཟླ་8པར་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་དཔེ་མཛོད་ཁང་གིས་ལོང་བའི་དཔེ་ཀློག་ཁང་ཐོག་མ་དེ་ཕྱི་ཕྱོགས་ལ་དངོས་སུ་སྒོ་ཕྱེ་ཡོད།

བརྒྱད། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་ཁྲིམས་སྐྱོང་འགན་སྲུང་ཆུ་ཚད་བརྟན་པོའི་ངང་གོང་མཐོར་སོང་བ།

ཁྲིམས་སྐྱོང་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་ཆེས་ནུས་ལྡན་གྱི་འགན་སྲུང་ཞིག་རེད། བོད་ཀྱིས་ཁྲིམས་ལྟར་བོད་སྐྱོང་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏིང་ཟབ་བཏང་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་འགན་སྲུང་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཁྲིམས་འཛུགས་དང་། ཁྲིམས་སྒྱུར། ཁྲིམས་འཛིན། ཁྲིམས་སྲུང་བཅས་ཀྱི་ལྷུ་ཚིགས་ཁག་ནང་ཁྱབ་པར་བྱས་ཏེ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དྲང་གཞག་དྲང་བདེན་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་བྱས་པས། བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཁྲིམས་སྐྱོང་ཅན་གྱི་ཆུ་ཚད་ཟམ་མི་ཆད་པར་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད།

—— ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་ཁྲིམས་འཛུགས་ལས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་འགན་སྲུང་བྱེད་ལུགས་མཚོན་པ།

བོད་ཀྱིས་ས་གནས་རང་བཞིན་གྱི་ཁྲིམས་སྲོལ་བཟོས་པ་བརྒྱུད། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་འགན་སྲུང་བྱེད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས་ཁག་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་བྱས་ཡོད། 2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་དང་དེའི་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ལྷན་གྱིས་ས་གནས་རང་བཞིན་གྱི་ཁྲིམས་སྲོལ་དང་ཁྲིམས་སྲོལ་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་གྲོས་ཆོད་དང་གཏན་འབེབས་ཁག་171སྔ་རྗེས་སུ་བཟོས་ནས་ལག་ལེན་བསྟར་བའི་ཁྲོད། ད་ལྟ་ལག་ལེན་བསྟར་བཞིན་པའི་གོ་ཆོད་པའི་གཏན་འབེབས་ཁག་136ཡོད་པ་དང་། ཁག་35མེད་པར་བཟོས་ནས་སྤྱི་དམངས་ལ་དཔལ་འབྱོར་དང་། ཆབ་སྲིད། སྤྱི་ཚོགས། རིག་གནས། ཁོར་ཡུག་བཅས་ཀྱི་ཁེ་དབང་ཁྲིམས་ལྟར་ལོངས་སུ་སྤྱོད་པར་འགན་ལེན་བྱས་ཡོད།

—— ཁྲིམས་ལྟར་སྲིད་འཛིན་བྱས་པས་སྤྱི་དམངས་ཀྱི་ཁྲིམས་མཐུན་ཁེ་དབང་ལ་འགན་སྲུང་བྱུང་བ།

ཁྲིམས་ལྟར་སྲིད་འཛིན་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏིང་ཟབ་བཏང་ནས། ཁྲིམས་ལྟར་དབང་ཆ་གཏན་འབེབས་དང་། དབང་ཆ་སྤྱོད་པ། དབང་ཆར་ཚོད་འཛིན། དབང་ཆར་ལྟ་སྐུལ་བཅས་བྱས་ཏེ། སྲིད་གཞུང་གི་བྱེད་སྒོ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཁྲིམས་སྐྱོང་གི་སྲོལ་ལམ་ནང་བཅུག་ཡོད། 《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་སྲིད་འཛིན་ཁྲིམས་སྒྱུར་གྱི་ལྟ་སྐུལ་སྲོལ་ཡིག》དང་། 《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་སྲིད་འཛིན་ཁྲིམས་སྒྱུར་ཁྲུན་གཅོད་དབང་ཆ་ཚད་ལྡན་དུ་གཏོང་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་གཏན་འབེབས》 《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་སྲིད་འཛིན་ཐབས་ཇུས་གལ་ཆེན་གྱི་གོ་རིམ་གནས་སྐབས་ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་གཏན་འབེབས》སོགས་ས་གནས་རང་བཞིན་གྱི་ཁྲིམས་སྲོལ་དང་། སྒྲིག་སྲོལ། སྲིད་འཛིན་ཚད་ལྡན་རང་བཞིན་གྱི་ཡིག་ཆ་བཅས་བཏོན་ནས་དྲང་གཞག་ལུགས་མཐུན་གྱི་ཁྲིམས་སྒྱུར་ཚད་ལྡན་དང་ནན་པོ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་དང་། སྲིད་འཛིན་དཔང་ཉན་ལམ་ལུགས་བཙུགས་ནས་དབང་ཆར་ཚོད་འཛིན་དང་ལྟ་སྐུལ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། སྲིད་དོན་གྱི་ཆ་འཕྲིན་ཁྲིམས་ལྟར་ཡོངས་བསྒྲགས་བྱས་ནས་དྲ་རྒྱའི་ཁྲིམས་སྒྱུར་ཚད་ལྡན་ཅན་དང་ཚད་གཞི་ཅན་འཛུགས་སྐྱོང་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་སྟེ་དྲ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་དང་། ཆ་འཕྲིན་གྱི་བདེ་འཇགས། གྲངས་གཞིའི་བདེ་འཇགས། མི་སྒེར་གྱི་ཆ་འཕྲིན་སྲུང་སྐྱོབ་སོགས་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་དྲ་རྒྱའི་ཁྲིམས་སྒྱུར་གྱི་ལྟ་འདོམས་བྱེད་རྒྱ་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད།

—— འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་ཁྲིམས་སྒྱུར་ཁྲིམས་འཛིན་འགན་སྲུང་ལ་སྐུལ་འདེད་ནུས་ལྡན་ཐུབ་པ།

བོད་ཀྱི་རིམ་ཁག་ཁྲིམས་འཛིན་ལས་ཁུངས་ཀྱིས“མི་དམངས་མང་ཚོགས་ལ་ཁྲིམས་འཛིན་གྱོད་གཞི་ཚང་མའི་ཁྲོད་ནས་དྲང་གཞག་དྲང་བདེན་ཧུར་ཐག་ཚོར་བར་བྱ་རྒྱུ”དམིགས་ཚད་དུ་བྱས་ཏེ་གཏུག་བཤེར་དོ་བདག་གི་ཁྲིམས་མཐུན་ཁེ་དབང་ཁྲིམས་བཞིན་འགན་སྲུང་བྱས་ཡོད། ཁྲིམས་འཛིན་གཏུག་བཤེར་བྱེད་སྒོའི་ཁྲོད་གཏུག་བཤེར་ནང་ཞུགས་མཁན་གྱི་དགོས་མཁོར་གཞིགས་ནས། སྐད་སྒྱུར་རམ་ཡང་ན་མི་རིགས་དེ་གའི་སྐད་ཡིག་ནས་གྱོད་གཞི་ཞིབ་གཅོད་དང་བཅའ་ཁྲིམས་ཡིག་ཆ་བཟོས་ཏེ་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་སྤྱི་དམངས་ལ་མི་རིགས་དེ་གའི་སྐད་ཡིག་ལམ་ནས་གཏུག་བཤེར་ནང་ཞུགས་པའི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བྱས་ཡོད། ཁྲིམས་འཛིན་རོགས་སྐྱོབ་ལམ་ལུགས་འཛུགས་པ་དང་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་སྟེ། 2016ལོའི་ཟླ་1ནས་2024ལོའི་ཟླ་12པའི་བར། རིམ་ཁག་མི་དམངས་ཁྲིམས་ཁང་གིས་ཁྲིམས་འཛིན་རོགས་སྐྱོབ་གྱོད་གཞི་ཁྱོན་བསྡོམས་1416བདག་སྤྲོད་དང་གྱོད་གཞི་1397ཐག་གཅོད་བྱས་པ་མ་ཟད། ཁྲིམས་འཛིན་རོགས་སྐྱོབ་ཀྱི་དངུལ་སྒོར་ཁྲི་2869.15སྤྲད་ཡོད།

ཁྲིམས་གཞིགས་ཉེས་གཅོད་ཀྱི་རྩ་དོན་དང་དོགས་ཉེས་རྩིས་མེད་དུ་བརྩི་བའི་རྩ་དོན་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་ནན་པོ་བྱས་ཏེ། འདྲི་གཅོད་ལྟེ་བར་འཛིན་པའི་ཉེས་དོན་གཏུག་བཤེར་ལམ་ལུགས་བསྒྱུར་བཅོས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། ཉེས་གསོག་དོགས་ཅན་དང་ཞུ་སྦྱོར་ཕྱི་མའི་དག་འབུད་དབང་ཆ་འགན་སྲུང་གང་ལེགས་དང་། ཁྲིམས་རྩོད་པའི་གྱོད་ཡིག་ལྟ་ཀློག་དང་། ངོ་ཐུག་ར་སྤྲོད། དག་འབུད་སོགས་ཀྱི་ཁེ་དབང་ཁྲིམས་ལྟར་འགན་སྲུང་། རིམ་ཁག་ལྟ་སྲུང་ཁང་གིས་ཁྲིམས་རྩོད་པ་ཐུག་འཕྲད་ཁང་ཇུས་འགོད་དང་འཛུགས་སྐྲུན་བཅས་བྱས་ནས་ཁྲིམས་རྩོད་པ་ཐུག་འཕྲད་ཀྱི་ལས་ཕྱོད་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། ས་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་མི་འབོར་ཉུང་བའི་བོད་ཀྱི་དོན་དངོས་དང་ཟུང་འབྲེལ་བྱས་ནས་ཚན་རྩལ་ཆ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་གྱི་བྱ་ཐབས་ལ་བརྟེན་ཏེ་རྒྱང་ཁྲིད་བརྙན་ལམ་ནས་ཐུག་འཕྲད་བྱ་ཡུལ་དང་རྒྱང་ཁྲིད་བརྙན་ལམ་ནས་ཐུག་འཕྲད་བྱེད་པའི་མ་ལག་བསྐྲུན་ཏེ། ཐུག་འཕྲད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་རྒྱ་ཆེར་གཏོང་བ་དང་། ཐུག་འཕྲད་འགན་ལེན་ཏན་ཏིག་བྱས་ནས་ཉེས་དོན་གཏུག་བཤེར་གྱི་བྱེད་སྒོ་བདེ་བླག་ངང་སྤེལ་ཐུབ་པའི་འགན་ལེན་བྱས་ཡོད།

བཙོན་ཁང་དང་ལྟ་སྲུང་ཁང་གིས་ཁྲིམས་ཆད་འཁུར་མཁན་དང་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་བྱ་ཡུལ་མི་སྣའི་དག་སེལ་ཞུ་འབུལ་དང་། ཐེར་འདོན། ཞུ་གཏུག་སོགས་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་གང་ལེགས་བྱས་ཏེ། ཞིབ་དཔྱོད་ལས་ཁུངས་དང་། ཁྲིམས་སྒྱུར་ལྟ་སྐུལ་བ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་བཅས་ཀྱི་ལྟ་སྐུལ་རང་རྟོགས་ངང་དང་ལེན་ཞུས་ཡོད། མི་དམངས་ཞིབ་དཔྱོད་ཁང་གིས་མངགས་གཏོང་བཅའ་སྡོད་ཀྱི་ཞིབ་དཔྱོད་ཕུད་པའི་སྐོར་སྐྱོད་ཞིབ་དཔྱོད་ལམ་ལུགས་བཙུགས་ནས་བོད་ཀྱི་བཙོན་ཁང་དང་ལྟ་སྲུང་ཁང་ལ་སྐོར་སྐྱོད་ཞིབ་དཔྱོད་དང་། མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་དང་། སྲིད་གྲོས་ཨུ་ཡོན། ཁྲིམས་ཆད་འཁུར་མཁན་གྱི་ནང་མིའི་འཐུས་མི་སོགས་ཀྱི་མི་སྣ་ཁྲིམས་སྒྱུར་ལྟ་སྐུལ་བའི་འགན་འཁུར་རྒྱུར་གདན་དྲངས་ཡོད།

—— འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་སློབ་གསོ་གསོ་སྦྱོང་དང་ཤེས་བྱ་རྒྱ་ཁྱབ་ངང་ཁྱབ་གདལ་བཏང་བ།

རྩ་ཁྲིམས་ལྟེ་བར་འཛིན་པའི་ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས་མ་ལག་གི་དྲིལ་བསྒྲགས་སློབ་གསོ་གཏིང་ཟབ་སྤེལ་བ་དང་། 《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ཁྲིམས་སྐྱོང་དྲིལ་བསྒྲགས་སློབ་གསོའི་སྲོལ་ཡིག》དང《ལྗོངས་ཡོངས་སུ་ཁྲིམས་སྐྱོང་དྲིལ་བསྒྲགས་སློབ་གསོ་སྤེལ་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་ལོ་ལྔ་ཚན་བརྒྱད་པའི་འཆར་གཞི（2021ལོ་ནས་2025ལོ་བར）》 《རྒྱལ་ཁབ་ལས་ཁུངས་ཀྱི“སུས་ཁྲིམས་སྒྱུར་བྱས་ན་དེས་ཁྲིམས་ལུགས་ཁྱབ་གདལ་གཏོང་བའི”ཁྲིམས་ལུགས་ཁྱབ་གདལ་གྱི་འགན་འཁྲིའི་ལམ་ལུགས་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་བྱ་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ལག་བསྟར་བསམ་འཆར》སོགས་ཀྱི་ཡིག་ཆ་བཏོན་ནས་ཁྲིམས་ལུགས་ཁྱབ་གདལ་ཁྲོད་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་སྐོར་གྱི་ཤེས་བྱ་ཁྱབ་གདལ་བཏང་ཡོད། གཞུང་ལས་པའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་ཁྲིམས་སྐྱོང་གི་ཤེས་བྱ་གསོ་སྦྱོང་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་པ་དང་། “ལོ་ལྔ་ཚན་བརྒྱད་པའི”ཁྲིམས་ལུགས་ཁྱབ་གདལ་གྱི་ལས་དོན་སྤེལ་ཚུན། ཏང་ནང་ཁུལ་གྱི་ཁྲིམས་སྲོལ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས་དང་ཁྲིམས་སྲོལ་ལ་དམིགས་ནས་འགོ་ཁྲིད་ལས་བྱེད་པའི་ཁྲིམས་སྦྱོང་ཁྲིམས་སྤྱོད་ཚད་ལྡན་དུ་གཏོང་བ་དང་། “ཁྲིམས་སྦྱོང་དར་སྲོལ་ཆེན་པོའི”དྲ་ཐོག་ཁྲིམས་སྦྱོང་ལས་སྟེགས་སྤྱད་དེ་བརྗོད་དོན་གཙོ་བོའི་ཡིག་རྒྱུགས་སྣ་ཚོགས་ཐེངས་30ལྷག་ཙམ་བཏང་བས་ཡིག་རྒྱུགས་ལ་ཞུགས་མཁན་མི་ཐེངས་ཁྲི་160ལྷག་ཙམ་ཟིན་ཡོད། རིམ་པ་ཁག་དང་རིགས་ཁག་གི་སློབ་གྲྭར་ཁྲིམས་སྐྱོང་སློབ་གསོའི་སློབ་ཚན་ཡག་པོ་ཁྲིད་ནས་ཁྲིམས་སྐྱོང་སློབ་གསོའི་ཁྲོད་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་ཤེས་བྱ་མཉམ་འདྲེས་བྱས་ཏེ། གཞོན་ནུ་ལོ་ཆུང་གིས་ཁྲིམས་སྐྱོང་སློབ་གསོ་དང་ལེན་བྱེད་ཚད་100%ཟིན་པར་བྱས་ཡོད། གྲོང་གསེབ་ཀྱི“ཁྲིམས་ཤེས་མཁན”གསོ་སྐྱོང་འདུ་འགོད་ལག་ལེན་བསྟར་ནས་2024ལོ་བར“ཁྲིམས་ཤེས་མཁན”ཁྲི་2.21བདམས་པ་དང་། “ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་ཁྲིམས་སྦྱོང་ཁྲིམས་སྤྱོད་དཔེ་སྟོན་དུད་ཚང”5863སྐྱེད་སྲིང་། “རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་དམངས་གཙོའི་ཁྲིམས་སྐྱོང་དཔེ་སྟོན་གྲོང་ཚོ（སྡེ་ཁུལ）”71འཛུགས་གཏོད་བཅས་བྱས་ཡོད། གྲོང་ཚོའི（སྡེ་ཁུལ）བཅའ་ཁྲིམས་བློ་འདྲིའི་དཔུང་ཁག་རྒྱ་ཆེར་བཏང་ནས་གྲོང་ཚོའི（སྡེ་ཁུལ）བཅའ་ཁྲིམས་བློ་འདྲི་ཕྱོགས་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་ཡོད། རྩ་ཁྲིམས་དང་དམངས་དོན་ཁྲིམས་གཞུང་ཁྱབ་གདལ་དང་དྲིལ་བསྒྲགས་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་སྟེ་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱིས་ཁྲིམས་བཀུར་དང་། ཁྲིམས་སྦྱོང་། ཁྲིམས་སྲུང་། ཁྲིམས་སྤྱོད་བཅས་བྱེད་པའི་འདུ་ཤེས་གསར་པ་ཞིག་ཆགས་པར་བྱས་པས་སྤྱི་ཚོགས་ཡོངས་སུ་ཁྲིམས་སྐྱོང་གི་ཁོར་ཡུག་དང་ཁྲིམས་སྐྱོང་གི་གོམས་གཤིས་བཟང་པོ་ཞིག་འཇགས་ཡོད།

མཇུག་བསྡུའི་གཏམ།

འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ནི་ཐ་སྙད་རླབས་ཆེན་ཞིག་ཡིན་ལ། རང་ཉིད་ཀྱི་མྱོང་བ་དངོས་དང་དེ་བས་ཐོབ་སྣང་དངོས་ཤིག་ཀྱང་རེད། མི་དམངས་ཀྱི་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་འཚོ་བ་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཆེ་ཤོས་ཡིན་པ་དང་། བོད་ཀྱི་མི་དམངས་ཀྱི་འཚོ་བར་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་མིན་ནི་ཁོང་ཚོའི་ངོ་གདོང་ལས་གསལ་པོར་མཐོང་ཐུབ། ད་ཆ་བོད་དུ་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱི་ངོ་གདོང་ལས་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་འཛུམ་མདངས་འཕྱུར་བ་ནི་ས་མཐོར་རབ་ཏུ་བཞད་པའི་སྐལ་བཟང་མེ་ཏོག་བཞིན་བོད་མི་དམངས་ལ་རྒྱ་ཁྱབ་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལོངས་སུ་སྤྱོད་རྒྱུ་ཡོད་པའི་ཐོབ་སྣང་དང་། སྐྱིད་སྣང་། བདེ་འཇགས་ཚོར་སྣང་བཅས་གང་ལེགས་མངོན་ཡོད།

ལོ་མང་རིང་། ཀྲུང་གོར་ངོ་རྒོལ་བྱེད་མཁན་ཨ་རི་སོགས་ནུབ་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱོགས་གཏོགས་དང་ཏཱ་ལའི་རུ་ཚོགས་ཀྱིས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་བཅངས་ནས། གཞི་རྩའི་དོན་དངོས་ལ་མ་བལྟོས་པར་གང་སར་དཀྲོག་གཏམ་བཤད་དེ“བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནས་ཚུལ་ཇེ་སྡུག་ཏུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད”ཅེས་འུད་སྒྲོག་གང་ཐུབ་བྱེད་པ་དེ་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འགན་སྲུང་ལ་ཁ་གཡར་ནས་ཁ་ཕྲལ་དང་གཏོར་བཤིག་གི་བྱེད་སྤྱོད་སྤེལ་བ་ཞིག་རེད། བརྒྱ་བཤད་སྟོང་བཤད་བྱས་ཀྱང་། རྫུན་གཏམ་ནི་རྫུན་གཏམ་རང་རེད། བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འགན་སྲུང་ལ་ཐོབ་པའི་གྲུབ་འབྲས་ནི་རྫུན་གཏམ་དབང་གིས་འགེབས་སྒྲིབ་དང་མེད་པར་བཟོ་མི་ཐུབ་པ་དང་། བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱིས་དུས་རབས་གསར་པའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འགན་སྲུང་བྱེད་པའི་ཡངས་ཤིང་རྒྱ་ཆེ་བའི་ལམ་བུའི་ཐོག་བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་བསྐྱོད་པའི་གོམ་སྟབས་དེ་རྫུན་གཏམ་དབང་གིས་སོམ་ཉི་སྐྱེ་མི་སྲིད་ལ་མཚམས་འཇོག་ཀྱང་དེ་བས་བྱེད་མི་སྲིད། ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་དང་ཀྲུང་གོ་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ལ་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལོངས་སུ་གང་ལེགས་སྤྱོད་རྒྱུ་ཡོང་བ་འགན་སྲུང་བྱེད་པའི་གདེང་ཚོད་དང་བྱེད་ཐབས་དེ་ཕྱོགས་གཏོགས་གང་རུང་ཞིག་གིས་ཀྱང་བཀག་འགོག་དང་མཚམས་འཇོག་བྱེད་མི་ཐུབ།

དབྱར་དགུན་སྟོན་དཔྱིད་ལོ་ངོ་བཅུ་གྲངས་འདས། དཔའ་ངར་ཆེར་སྐྱེད་མདུན་སྐྱོད་དུས་ལ་བབ། དུས་རབས་གསར་པར་བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་ལ་ཐོབ་པའི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ནི་ཀྲུང་གོའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འགྲོ་ལམ་བརྒྱུད་གངས་ལྗོངས་ས་མཐོར་བརྩམས་པའི་བརྗིད་ཆེའི་ལེའུ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། དེར་འགན་ལེན་ཤུགས་ཚད་སྔར་བྱུང་མྱོང་མེད་ལ་གྲུབ་འབྲས་ཀྱང་སྔར་བྱུང་མྱོང་མེད་པ་ཞིག་རེད། ཀྲུང་གོའི་ལུགས་ཀྱི་དེང་རབས་ཅན་ལ་བརྟེན་ནས་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་བསྐྱར་དར་རླབས་པོ་ཆེར་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་དུས་རབས་གསར་པ་དང་རྒྱང་ལམ་གསར་པར་ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་དང་ཀྲུང་གོ་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱིས་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་འཚོ་བར་བཅངས་པའི་རེ་འདོད་དང་མུ་མཐུད་བསྟུན་ནས་བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་ལ་སྤུས་ཚད་དེ་བས་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་སྟེ། གངས་ལྗོངས་ས་མཐོའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འགན་སྲུང་གི་ལེའུ་གསར་པ་མུ་མཐུད་རྩོམ་ངེས་རེད།

（ཤིན་ཧྭ་གསར་འགྱུར་ཁང་ལྷ་ས་ནས་ཟླ་3ཚེས་28ཉིན་འབྱོར་བའི་གློག་འཕྲིན）